(۱۷۶۸) چگونگی تعامل با نزدیکانی که نماز نمی‌خوانند

(۱۷۶۸) سوال: در روستای ما مردمی هستند که نماز نمی‌خوانند و آنها را به نماز امر می‌کنیم ولی انجام نمی‌دهند و مشکل اینجا است که آنها نزدیکانم هستند و دایی‌هایم می‌باشند و من با آنها می‌نشینم و صحبت می‌کنم پس آیا گناهی بر من هست؟ با وجود این که نمی‌توانم به جای دیگری بروم و همیشه با ایشان هستم؟ و مرا به چه چیزی نصیحت می‌کنید؟ جزاکم الله خیرا

جواب:

این سوالی هست که مقتضای دو چیز است:

اول: اینکه این‌هایی که نماز نمی‌خوانند نصیحت شوند و اگر اصلا در نه خانه و نه در مسجد نماز نمی‌خوانند ایشان مرتد و کافر هستند به دلالت قرآن و سنت و اقوال صحابه و بسیار در مورد این صحبت کرده‌ایم و رساله‌ی کوچکی هم نوشتیم و در آن دلایل را بیان کرده‌ایم و واضح ساختیم که در این قول، تعارضی نیست و بیشترین چیزی که می‌توان گفت نصوص عامی هست که در آن آمده است کسی که لا اله الا الله گفت در آتش جهنم جاودانه نمی‌ماند که در واقع این نصوص با نصوصی که دال بر کفر تارک نماز هستند تخصیص می‌یابند و این در صورتی است که ما پذیرفتیم که دلیل و استدلال صحیح باشد پس می‌گوییم: این نصوص عامی است که با نصوص که دلالت بر کفر تارک نماز می‌دهد از قرآن و سنت و اقوال صحابه که بعضی از ائمه اجماع آنها را نیز حکایت کرده‌اند تخصیص می‌یابد. این گونه ضعف دلیل مخالف در این مسئله آشکار می‌شود.

و این قومی که سوال کننده ذکر کردند را نصیحت می‌کنم که تقوای الهی را در مورد خود و خانواده خودشان رعایت کنند زیرا که وقتی می‌بینند شما نماز نمی‌خوانید ایشان هم نمی‌خوانند و تقوای الله را در مورد روستایتان و عموم مسلمین رعایت کنید که الله À می‌فرماید: {وَٱتَّقُوا۟ فِتۡنَةࣰ لَّا تُصِیبَنَّ ٱلَّذِینَ ظَلَمُوا۟ مِنكُمۡ خَاۤصَّةࣰۖ وَٱعۡلَمُوۤا۟ أَنَّ ٱللَّهَ شَدِیدُ ٱلۡعِقَابِ} [سوره اﻷنفال: ۲۵] (و از فتنه‌ای بپرهیزید که تنها به ستمکارانِ شما نمی‌رسد، (بلکه همه را فرا می‌گیرد) و بدانید که الله سخت کیفراست) و هنگامی که جامعه‌ی مسلمان نماز را رها کرد پس چه برایشان باقی می‌ماند؟ رسول اللهﷺ نماز را به ستون دین وصف می‌کند و ستون رکنی است که امکان ندارد بنا بدون آن پابرجا بماند. مگر نماز به او چه ضرری می‌رساند؟ مدت نماز خواندن به نسبت ۲۴ ساعت زمان زیادی نیست با این وجود که نشاط و پاک بودن بدن را نیز به دنبال دارد و در آن برگشت به سوی الله و خشوع و سلامت و اصلاح قلب را به ارمغان می‌آورد که اللهÀ می‌فرماید: {إِنَّ ٱلصَّلَوٰةَ تَنۡهَىٰ عَنِ ٱلۡفَحۡشَاۤءِ وَٱلۡمُنكَرِ} [سوره العنكبوت: ۴۵] (یقیناً نماز (انسان را) از زشتی‌ها و منکر باز می‌دارد) و این در نماز خواندن اجر اخروی وجود دارد و الله می‌فرماید: {إِنَّ ٱلۡإِنسَـٰنَ خُلِقَ هَلُوعًا* إِذَا مَسَّهُ ٱلشَّرُّ جَزُوعࣰا* وَإِذَا مَسَّهُ ٱلۡخَیۡرُ مَنُوعًا* إِلَّا ٱلۡمُصَلِّینَ} [سوره المعارج: ۱۹-۲۲] (یقیناً انسان کم طاقت (و حریص) آفریده شده است* هنگامی‌که بدی (و مصیبتی) به او رسد، بی‌تابی می‌کند* و هنگامی‌که خوبی به او رسد، باز دارنده (و بخیل) می‌شود*مگر نمازگزاران) و کسی که نمازگزار است هنگام رسیدن مصیبت به او جزع و فزع نمی‌کند بلکه می‌گوید: این از قضا و قدر الهی است و الحمدلله علی کل حال و نمازگزار هنگامی که خیری به او برسد از آن به بندگان الله نفع می‌رساند که در حقیقت نفع رساندن به خود است. اللهÀ نمازگزاران را مستثنی می‌کند: {إِلَّا ٱلۡمُصَلِّینَ* ٱلَّذِینَ هُمۡ عَلَىٰ صَلَاتِهِمۡ دَاۤىِٕمُونَ} [سوره المعارج: ۲۲-۲۳] (مگر نمازگزاران* همان کسانی‌که بر نماز‌هایشان همیشه مداومت می‌کنند) سپس صفاتشان را ذکر می‌کند و در آخر می‌گوید: {وَٱلَّذِینَ هُمۡ عَلَىٰ صَلَاتِهِمۡ یُحَافِظُونَ} [سوره المعارج: ۳۴] (و کسانی‌که بر نمازشان محافظت می‌کنند) که با نماز شروع و با آن خاتمه یافت و در این مجال فرصت بیان آثار نماز بر قلب، دیدگاه و عمل نمی‌باشد چون که بسیار زیاد است.

و تقوای الله را در مورد خودشان رعایت کنند و اگر برای نفسان نماز و اعمال خیر سنگین می‌آید به مدت یک هفته تمرین کنند و من مطمئن هستم که بعد از آن زندگی جدیدی برایشان آغاز خواهد شد و از عبادت، لذت می‌برند و با اللهÀ انس می‌گیرند پس تقوای الله که پرودگارشان هست را رعایت کنند.

و اگر در خانه‌هایشان نماز را برپا می‌دارند بدون شک در آن خیر است ولی از اجر بسیار عظیمی خود را محروم کرده‌اند رسول اللهﷺ می‌فرماید: «صَلَاةُ الْجَمَاعَةِ أَفْضَلُ مِنْ صَلَاةِ الْفَذِّ بِسَبْعٍ وَعِشْرِينَ دَرَجَةً»[۱] (نماز جماعتی بیست و هفت درجه از نماز فرادی برتری دارد) و من گمان می‌کنم که یک دهم آن از کالای دنیا بود هر سختی را تحمل می‌کردند تا به آن دست یابند پس چگونه می‌باشد این که در مورد آخرت آنها، بهتر و باقی‌تر است؟ و هنگامی که نماز جماعت از آنها وفت می‌شود ایشان شبیه منافقین می‌گردند همانگونه که رسول اللهﷺ می‌فرماید: «أَثْقَلَ صَلَاةٍ عَلَى الْمُنَافِقِينَ صَلَاةُ الْعِشَاءِ وَصَلَاةُ الْفَجْرِ، وَلَوْ يَعْلَمُونَ مَا فِيهِمَا لَأَتَوْهُمَا وَلَوْ حَبْوًا»[۲] (سنگین‌ترین نماز برای منافقان، نماز عشاء و نماز صبح است و اگر می‌دانستند چه خیری در آن‌ها نهفته است، به سوی آن‌ها می‌آمدند) و زمانی که نماز جماعتی را ترک می‌کنند خود را در معرض عقاب قرار می‌دهند به این خاطر که قول راجح از اهل علم نماز به صورت جماعت، واجب است و تخلف از آن جایز نمی‌باشد مگر با عذر و این نصیحت من برای این قومی است که سوال کننده ذکر کرد.

و اما جواب سوالش که می‌گویم: اگر که این اشخاصی که اصلا نماز نمی‌خوانند از خویشاوندانش هستند پس باید پی در پی آنها را نصیحت کند ولی خودش مثل آنها نگردد و واجب است که از آنها دوری کند و سلامشان را نکند و دعوتشان را اجابت نکند و ایشان را به خانه‌اش دعوت نکند و بر این صبر پیشه کند و قطعا الله برای او فرج و راه برون رفتی از آن برایش قرار می‌دهد اما با وجود هجر ایشان از دعوت دادنشان ناامید نگردد و آنها را با گفتگو و پیام نصیحت کند و شاید که با نصیحت مکرر ایشان به آنچه به صلاح دین و دنیایشان هست، هدایت شوند.

[۱] [رواه البخاري (٤٧٧) و مسلم (٦٤٩)]

[۲] [رواه البخاری (۶۵۷) و مسلم (۶۵۱)]

تعداد بازدید: 0

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: عندنا ناس في القرية لا يُصلون، ونأمرهم بالصلاة لكنهم لا يفعلون، والمشكلة بأنهم أقرباء لي، وهم أخوالي، وأنا أجلس معهم وأحادثهم، فماذا علي أن أفعل، مع أنني لا أستطيع الذهاب إلى أي مكان، لأنهم معي في كل وقت؟ فبماذا تنصحونني جزاكم الله خيرا؟

فأجاب -رحمه الله تعالى-: هذا السؤال يقتضي مني شيئين:

الشيء الأول: توجيه النصيحة إلى هؤلاء القوم الذين ذكر السائل أنهم لا يصلون، فإن كانوا لا يصلون مطلقا لا في البيوت ولا في المساجد فهم كفار مُرْتَدُّونَ خَارِجُون عن دين الإسلام، لدلالة الكتاب والسنة وأقوال الصحابة على ذلك، وقد تكلمنا على هذا مرارًا، وكتبنا فيه رسالة صغيرة، وكتب فيه غيرنا، وبينا الأدلة من القرآن والسنة وأقوال الصحابة، فنحيل القارئ إلى ما كتبناه في هذا الموضوع، ونُبِيِّن أن كل من عارض هذا القول فإنما يعارضه بما لا دليل له فيه، وأعلى ما يقال في هذا كلمة واحدة هي: أن النصوص العامة في أن من قال : لا إله إلا الله لا يخلد في النار، هي عامة خصصت بالنصوص الدالة على كفر تارك الصلاة، هذا إذا سلمنا صحة الدليل وصحة الاستدلال، فإنا نقول: هذا عام ونصوص كفر تارك الصلاة من القرآن والسنة وأقوال الصحابة التي حكى بعض الأئمة إجماعهم على كفر تارك الصلاة مخصصة لهذا العموم، وحينئذ يتبين ضعف كل احتجاج يحتج به المخالف في هذه المسألة.

فأنصح هؤلاء القوم الذين تحدث عنهم السائل، أقول: اتقوا الله في أنفسكم، واتقوا الله في أهليكم لأنهم إذا رأوكم لا تصلون لم يُصَلُّوا، واتقوا الله في قريتكم واتقوا الله في عموم المسلمين، لأن الله تعالى يقول:﴿ وَاتَّقُوا فِتْنَةٌ لَّا تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنكُمْ خَاصَةٌ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ ﴾ [الأنفال: ٢٥] وإذا أضاع المجتمع المسلم صلاته فما الذي بقي عليه؟ إن النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم- وصف الصلاة بأنها عمود الإسلام، وعمود البنيان لا يمكن للبنيان أن يقوم بدونه، ثم إنه ما الذي يُضِيرُهُ من الصلاة؟ مدتها قليلة بالنسبة للأربع والعشرين ساعة، مع ما فيها من نشاط وتطهير للبدن وإنابة إلى الله عز وجل، وخشوع وسلامة قلب وإصلاح عمل: ﴿ إن الصَّلَوَةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنكَرِ ﴾ [العنكبوت: ٤٥] ومع ما فيها من ثواب الآخرة، فقد قال الله -عز وجل-: ﴿ إِنَّ الْإِنسَنَ خُلِقَ هَدُوعًا إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا وَإِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعًا إِلَّا الْمُصَلِّينَ ﴾ [المعارج: ۲۲-۱۹] ، فالمصلي لا يجزع إذا مسه الشر، بل يقول: هذا من قضاء الله وقدره والحمد لله على كل حال والمصلى إذا مسه الخير بذله ونفع به عباد الله، ونفعه لعباد الله نفع لنفسه في الحقيقة، فاستثنى الله المصلين : ﴿ إِلَّا الْمُصَلِّينَ الَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَاتِهِمْ دَابِمُونَ ﴾ [المعارج: ٢٢-٢٣]، ثم ذكر صفاتهم، ثم قال في آخر ذلك: ﴿ وَالَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ ﴾ [المعارج: ٣٤]، فبدأ بالصلاة وختم بها، ولا يسع المقام أن أتكلم عن آثار الصلاة في القلب والوجه والاتجاه والعمل، لأنها كثيرة.

فليتقوا الله في أنفسهم، وليُكْرِهُوا أنفسهم على ما فيه الخير، يُكرهوا أنفسهم على الصلاة وليتمرنوا عليها لمدة أسبوع، وأنا واثق أنهم إذا كانوا مقبلين على الله بأداء الصلاة في هذا الأسبوع فسوف يجدون حياة جديدة، ولذة في العبادة، وأنسًا بالله -عز وجل-، فليتقوا الله ر اربهم.

ثم إذا كانوا يؤدون الصلاة في بيوتهم فهذا لا شك خير، لكن قد فاتهم الأجر العظيم في ترك الصلاة مع الجماعة، فإن النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم- أخبر بأن «صلاة الجماعة أفضل من صلاة الفذ بسبع وعشرين درجة»، وهؤلاء القوم فيما أظن لو قيل لهم: إنكم ستربحون في هذه السلعة واحدا في العشرة، ليس سبعة وعشرين في الواحدة لتَجَشَّمُوا المصاعب وشَدُّوا الرحال لتحصيل هذا المكسب، فكيف بمكسب الآخرة الذي هو خير وأبقى؟ ثم إنهم إذا فَوَّتُوا الصلاة مع الجماعة كانوا متشبهين بالمنافقين، كما قال النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم-: «أثقل الصلاة على المنافقين صلاة العشاء والفجر، ولو يعلمون ما فيهما لأتوهما ولو حبوا»، ثم إنهم إذا تخلوا عن الجماعة كانوا معرضين أنفسهم للعقاب، لأن القول الراجح من أقوال أهل العلم في صلاة الجماعة أنها واجبة وأنه لا يجوز التخلف عنها إلا من عذر، هذه نصيحتي لهؤلاء القوم الذين تحدث عنهم السائل.

أما الجواب على سؤاله فأقول: إذا كان أقاربه هؤلاء لا يصلون مطلقا، وبذل لهم النصيحة تلو النصيحة، ولكنهم لم يَمْتَشِلُوا، فالواجب عليه هجرهم والبعد عنهم، فلا يُسَلّم عليهم، ولا يجيب دعوتهم، ولا يدعوهم إلى بيته، وليصبر على ذلك، فإن الله تعالى سيجعل له فرجًا ومخرجا، لكن مع هجرهم لا ييأس يدعوهم، ينصحهم إما بالمشافهة أو بالمراسلة، فلعلهم مع كثرة النصح يهتدون إلى ما فيه صلاح دينهم ودنياهم.