(۱۵۱۸) حکم دست زدن به عورت (شرمگاه پشت یا جلو) در حال وضو داشتن چیست؟

(۱۵۱۸) سوال: حکم دست زدن به عورت (شرمگاه پشت یا جلو) در حال وضو داشتن چیست؟

جواب:

گویا منظورشان باطل شدن وضو با این کار است؟ صحیح به نظر من، این است که لمس کردن عورت، وضو را باطل نمی‌کند زیرا احادیث در این باره متفاوت است و اصل بر عدم بطلان می‌باشد. مگر این ‌که میان این ‌دو حديث جمع کنیم: حدیث طَلق بن علي Ð چنین آمده که می‌گوید: وقتی از رسول الله ﷺ درباره‌ی مردی سؤال شد که در نماز، آلت تناسلی خود را لمس می‌کند، آیا باید دوباره وضو بگیرد؟ فرمود: «إنما هو بَضعَةٌ منك»[۱] : (آلت تناسلی، فقط قسمتی از بدن تو است). در حدیث بسرة È نیز آمده است: «من مَسَّ ذَكَرَه فليَتَوَضَّأ» : (هر کس آلت تناسلی خود را لمس کرد، باید وضو بگیرد).

ممکن است از این دو حدیث برداشت شود که اگر انسان، آلت تناسلی خود را از روی شهوت لمس کند، وضو گرفتن بر وی واجب می‌شود اما اگر از روی شهوت نباشد، وضو واجب نیست. جمع بین این دو حدیث، چنین خواهد بود. دلیل دیگر برای این جمع، این است که رسول الله ﷺ علت باطل نشدن وضو را چنین بیان کرد که آلت تناسلی، یک قطعه از بدن است و وقتی چنین باشد لمس آن مانند لمس دیگر اعضای بدن مانند دست، پا، سر، بینی و… است که وضو را باطل نمی‌کند؛ آلت تناسلی نیز همین طور است: اگر شخص آن را از روی شهوت لمس نکند، مانند لمس دیگر اعضای بدن است اما اگر آن را از روی شهوت لمس کند، با لمس دیگر اعضای بدن تفاوت خواهد داشت. بنابراین جمع بین دو حدیث، چنین است که گفته شود: اگر شخص آلت تناسلی خود را از روی شهوت لمس کند، وضویش باطل می‌شود اما اگر از روی شهوت نباشد، وضویش باطل نمی‌شود.

برخی علما بین دو حدیث را به روش دیگری جمع بسته‌ و گفته‌اند: عبارت (باید وضو بگیرد) به معنای وجوب نیست بلکه استحباب را می‌رساند. به هر حال، واجب بودن وضو گرفتن به خاطر لمس آلت تناسلی یا شرمگاه به طور مطلق، جای بررسی دارد و صحیح از نظر من خلاف این قول (عدم وجوب) است.

سؤال: اما لمس عورت در نماز فقط از روی پارچه یا مانع امکان‌پذیر است. حکم این حالت چیست؟

جواب: اگر از روی پارچه یا مانع باشد، لمس محسوب نمی‌شود و نمی‌توان گفت که عورتش را لمس کرده است زیرا لمس، برخورد مستقیم چیزی با چیز دیگر است؛ اما اگر از روی مانع، لمس کند وی در حقیقت لباسش را لمس کرده است. همچنین ممکن است نمازگزار، عورتش را بدون مانع، لمس کند خصوصا در زمان قدیم که فقط لُنگ به پا داشته‌اند لذا ممکن است شخص عورتش را از زیر لباس به خاطر خاراندن آن و… لمس کند.

[۱] مسند احمد (۲۶/۲۱۴، شماره ۱۶۲۸۶). سنن نسائی: کتاب الطهارة، باب ترک الوضوء من مس الذکر، شماره (۱۶۵). مسند احمد (۴۵/۲۶۵، شماره ۲۷۲۹۳). سنن ابوداود: کتاب الطهارة، باب الوضوء من مس الذکر، شماره (۱۸۱). سنن ترمذی: ابواب الطهارة، باب الوضوء من مس الذکر، شماره (۸۲). امام ترمذی می‌گوید: این حدیث، حسن و صحیح است.

تعداد بازدید: 39

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: ما حكم مَسَّ العورة سواء كان قبلًا أم دُبُرا أثناء الوضوء؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: كأنه يقصد نقض الوضوء بذلك؟ الصواب عندي أن مَسَّ العورة لا يَنقُض الوضوء؛ لأن الأحاديث الواردة في ذلك مختلفة، والأصل عدم النقض، إلا أن الجمع بين حديث طلق بن علي رضي الله عنه حين سُئل النبي صلى الله عليه وسلم عن الرجل يمس ذكره في الصلاة، أعليه وضوء؟ قال:

«إِنَّمَا هُوَ بَضْعَةٌ مِنْكَ»، وحديث بُسْرَة رضي الله عنه: «مَنْ مَسَّ ذَكَرَهُ فَلْيَتَوَضَّأ». ويمكن أن يؤخذ من هذين الحديثين أن الإنسان إذا مَسَّ ذَكَره لشهوة وجب عليه الوضوء، وإذا مسَّه لغير شهوة لم يجب عليه الوضوء، ويكون هذا جمعا بين الحديثين.

ويدلُّ لهذا الجمع أن الرسول صلى الله عليه وسلم علل عدم النقض بأنه «بضعة»، يعني: فإذا كان «بضعة منك». فإنَّ مَسَّه كَمَسٌ بقية الأعضاء؛ كما لو مس الإنسان يده الأخرى، أو مس رجله، أو مَسَّ رأسه، أو مس أنفه، أو مس أي طَرَفٍ منه، فإنه لا ينتقض وضوؤه، كذلك الذكر؛ فإنْ مَسَّهُ لغير شهوة كمس سائر الأعضاء، وأما إذا مَسَّه لشهوة فإنه يختلف عن مس سائر الأعضاء.

فيكون الجمع بين الحديثين أن يقال: إذا مس ذكره لشهوة انتقض وضوؤه، وإن مَسَّه لغير شهوة لم ينتقض. وجمع بعض العلماء بجمع ا بجمع آخر، بأن الأمر في قوله: «فليتوضأ»، ليس على سبيل الوجوب، وإنما هو على سبيل الاستحباب. وعلى كل حال فوجوب الوضوء من مَس الذَّكَرِ مُطلقًا، أو الفرج مطلقا، فيه نظر، والصواب عندي خلافه.

لكن مس الإنسان لِقُبُلِهِ في الصلاة لا يكون إلا من وراء حائل، وهذا يمكن أن يكون؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: إذا كان من وراء حائل لا يعتبر مسا، فلا يقال: مَسَّهُ؛ لأن المس هو المباشرة، أي مباشرة الشيء بالشيء، وأما إذا مسه من وراء حائل فإنما مسَّ الثوبَ، ثم إنه يمكن أن يمسه بدون حائل، لا سيما في الزمن الأول، لم يكن عليهم إلا الوِزْرة، فيمكن أن يُدخل يده لحكه أو نحوه.