(۱۴۰۰) حکم ترتیب و اجزای وضو

(۱۴۰۰) سوال: ابتدا برای سازندگان این برنامه دعای طول عمر می‌کنم. من به نظر خودم می‌دانم که چگونه باید خوب وضو بگیرم بلکه به بسیاری از مردم نیز آموزش می‌دهم. وضو چنان که من می‌دانم چنین است که ابتدا شرمگاه پشت و جلوی خود را می‌شویم، مضمضه و استنشاق می‌کنم سپس صورتم را می‌شویم، سپس دستانم را تا آرنج می‌شویم، سپس کمی آب برداشته و آن را بر سرم می‌ریزم سپس دستانم را در آب فرو برده و دو گوشم را مسح می‌کنم سپس گردنم را مسح می‌کنم و تا این‌جا هر کدام را سه مرتبه انجام می‌دهم؛ سپس ابتدا پای راست سپس پای چپ را می‌شویم. این روش را از خانواده‌ام یاد گرفته‌ام. آیا این روش، درست نیست؟!

جواب:

از برادرانی که برای این برنامه سؤال می‌فرستند تکرار شده که برای سازندگان برنامه دعای طول عمر کرده‌اند؛ دوست دارم که این دعای طول عمر همراه با طاعت و عبادت الله À همراه باشد؛ یعنی این‌گونه دعا کنیم: الله À عمر تو را در طاعت خویش، طولانی کند؛ زیرا صرفا عمر زیاد، گاهی خوب و گاهی بد است لذا وقتی از رسول الله ﷺ پرسیده شد که بدترین مردم کیست؟ فرمود: «مَن طَالَ عُمُرُه وَسَاءَ عَمَلُهُ»[۱] : (کسی ‌که عمرش طولانی شود و عمل و کردارش بد باشد).

عمر حقیقی انسان، همان مقدار زمانی است که آن را در طاعت و فرمان‌برداری از الله À سپری می‌کند اما زمانی را که در طاعت الله À صرف نکرده نباشد، زیان و ضرر است که یا به زیانش خواهد بود یا هیچ سود و زیانی برایش نخواهد داشت. بیشتر کسانی ‌که دعای طول عمر می‌کنند، منظورشان فقط ماندن در دنیا است؛ بدین خاطر از برادرانی که برای ما یا دیگران چنین دعا می‌کنند می‌خواهم که بودن در طاعت الله À را در دعای طول عمر، قید کنند.

روش وضویی که این برادر مطرح کرد و گفت می‌داند چگونه وضو بگیرد سپس کیفیت وضو گرفتن خود را ذکر کرد، شامل برخی نکات درست و همچنین برخی نکات اشتباه بود.

خطاها: وی می‌گوید‌‌: هرگاه بخواهد وضو بگیرد، ابتدا دو شرمگاه خود را می‌شوید؛ در حالی که این کار درست نیست و جزو وضو به شمار نمی‌آید. علت شستن شرمگاه، خروج ادرار یا مدفوع است لذا هرگاه کسی ادرار کند شرمگاه جلوی خود را می‌شوید و هرگاه مدفوع از وی خارج شود شرمگاه پشت خود را می‌شوید اما در غیر این صورت نیازی به شستن شرمگاه نیست. گفت که بعد از این کار شروع به شستن صورتش می‌کند و شستن دو دست تا تا مچ که قبل از شستن صورت است را فراموش کرد. همچنین عنوان کرد که با دستش آب برداشته و آن را بر سرش می‌ریزد سپس دوباره آب بر می‌دارد و گوش‌هایش را مسح می‌کند و هر کدام از این کارها را سه مرتبه انجام می‌دهد در حالی که هیچ کدام از این‌ کارها درست نیست؛ نباید سر را با آب خیس کرد بلکه سرش را با دست خیس مسح می‌نماید بدین صورت که دستش را در آب فرو ببرد و از جلوی سر تا پشت سر که مویش می‌روید را دست بکشد سپس برگشته و از پشت سر تا جلوی آن را دست بکشد سپس با همان مقدار باقی مانده از رطوبت دست، گوش‌هایش را مسح نماید. برای مسح گوش، آب جدید بر نمی‎‌دارد مگر این‌ که دستش خشک شده باشد که در این صورت آب جدید بر می‌دارد. همچنین اشاره کرد که گردنش را مسح می‌کند در حالی که مسح گردن، مشروع نیست بلکه از بدعت‌ها است زیرا در کتاب الله À و سنت رسول الله ﷺ وارد نشده است.

این‌ پنج اشتباه بود که سؤال کننده در کیفیت وضو گرفتنش بیان کرد که عبارت‌اند از: شستن دو شرمگاه قبل از وضو، عدم شستن دو دست تا مچ قبل از شستن صورت، شستن سر به جای مسح کردن آن، برداشتن آب جدید و خیس کردن دوباره‌ی دست‌ها برای مسح گوش‌ و مسح کردن گردن.

اکنون روش صحیح وضو گرفتن به صورت مشروع را بیان می‌کنیم:

ابتدا (بسم الله) می‌گویی.[۲] گفتن (بسم الله) در ابتدای وضو سنت مؤکده است و برخی از علما آن را واجب دانسته‌ و گفته‌اند که وضو بدون گفتن (بسم الله) صحیح نیست. سپس دو دست را سه مرتبه تا مچ می‌شویی. سپس سه مرتبه دهان را شسته و با وارد کردن آب به بینی‌ استنشاق می‌کنی و بعد از آن، آب را از بینی خارج می‌کنی. سپس صورت را سه مرتبه می‌شویی. سپس دست راست و سپس دست چپ را از سر انگشتان تا آرنج سه بار می‌شویی. دقت داشته باشید که خود آرنج نیز باید شسته شود. سپس سر را با دو دست از جلو تا پشت سر مسح کرده و دستت را دوباره از پشت تا جلو می‌کشی. سپس داخل و بیرون گوش‌ها را مسح می‌کنی بدین صورت که با دو انگشت سبابه، داخل گوش‌ها‌ و با انگشت شَست، پشت گوش را مسح می‌کنی. سپس پای راست و سپس پای چپ را سه مرتبه تا مچ می‌شویی. بعد از پایان وضو می‌گویی: «أَشْهدُ أَنْ لا إِله إِلاَّ اللَّه وحْدَه لا شَريكَ لهُ، وأَشْهدُ أَنَّ مُحمَّدًا عبْدُهُ وَرسُولُه اللَّهُمَّ اجْعلْني من التَّوَّابِينَ واجْعلْني مِنَ المُتَطَهِّرِينَ»[۳] : (شهادت می‌دهم که هیچ معبود به حق جز الله وجود ندارد، یگانه است و هیچ شریکی ندارد؛ همچنین شهادت می‌دهم که محمد، بنده و فرستاده‌ی او است. ‌ای الله! مرا از توبه ‌کنندگان قرار بده و مرا از پاکان قرار بده).

اگر در مضمضه، شستن صورت، شستن دو دست و شستن دو پا به یک یا دو مرتبه شستن اکتفا کنی نیز اشکالی ندارد. اگر برخی را یک بار و برخی دیگر را دو بار بشویی نیز اشکالی ندارد اما مسح سر تکرار نمی‌شود و در هر صورت فقط یک بار مسح می‌شود. به طور کلی شستن بیش از سه بار هر عضو، مشروع نیست بلکه مکروه یا حرام است لذا شایسته نیست که چنین کند.

این روش مشروع وضو گرفتن است که امیدوارم این برادر که سؤال کرد به آن توجه نموده و برای تطبیق آن تلاش کند.

[۱] مسند احمد (۳۴/۵۸، شماره ۲۰۴۱۵). سنن ترمذی: ابواب الزهد، باب ما جاء فی طول العمر للمؤمن، شماره (۲۳۳۰).

[۲] تخریج آن گذشت.

[۳] تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 1

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: بداية أدعو بطول العمر لمقدمي البرنامج، ثانيا: أنا أعرف كيف أتوضأ جيدًا فيما أعتقد، لا بل إنني أعلم الكثير من الناس، والوضوء كما أعرفه هو أن أبدأ بغسل القبل والدبر، ثم أتمضمض وأستنشق، ثم أغسل وجهي جيدًا، ثم أغسل يدي إلى المرفقين، ثم أخُذُ قليلا من الماء، وأضعه على رأسي كله، ثم أضع يديَّ في الماء وأمسح أذني، ثم أمسح رقبتي، وكل ذلك ثلاث مرات ثم أغسل الرجل اليمنى ثم اليسرى، وهذا العمل أخذته من عائلتي. أليس هذا العمل صحيحًا؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: تكرّر من الإخوان الذين يُقدمون الأسئلة الدعاء بطول العمر لمقدمي البرنامج، وأحب أن يُقيَّد طول العمر بطاعة الله، فيقال: أطال الله بقاءك على طاعته أو أطال الله عمرك على طاعته. لأن مجرد طول العمر قد يكون خيرًا، وقد يكون شرا، فقد سئل : أَيُّ النَّاسِ شَرٌّ؟ قَالَ: «مَنْ طَالَ عُمُرُهُ، وَسَاءَ عَمَلُهُ». كما قال رسول الله صلى الله عليه وسلم.

وعمر الإنسان في الحقيقة هو ما أمضاه بطاعة الله -عز وجل-، أما ما لم يمضه بطاعة الله فإنه خُسران، فإما أن يكون عليه، وإما أن يكون لا له ولا عليه، وأكثر الذين يَدْعُون بذلك إنما يريدون البقاء في الدنيا فقط، ولهذا أرجو من إخواننا الذين يُقدِّمون مثل هذه العبارة لنا أو لغيرنا أن يُقيدوها بطول العمر على طاعة الله -سبحانه وتعالى-.

وأما ما ذكره الأخ من أنه يعلم كيف يتوضأ، ثم وصف كيف يتوضأ، فإن ما ذكره فيه خطأ وصواب.

أولا: الخطأ: هو يقول: إنه كان إذا أراد أن يتوضأ غسل فرجه ودبره. يعني: يغسل الفرجين. وهذا ليس بصحيح، وليس من الوضوء غسل الفرجين، وإنما غسل الفرجين سببه البول أو الغائط، فإذا بال الإنسان غسل فرجه المقدم، وإذا تغوط غسل دبره، وإذا لم يكن منه بول ولا غائط فلا حاجة إلى غسلهما.

ثم إنه ذكر بعد ذلك أنه يغسل وجهه، ولكنه سقط عنه غسل الكفين قبل غسل الوجه، ثم إنه ذكر أيضًا أنه يأخذ ماء، ويصبه على رأسه، وأنه يأخذ ماء لأذنيه فيمسحهما، وأنه يفعل ذلك ثلاث مرات، وكل هذا ليس بصحيح، فإن الرأس لا يُبل بالماء، وإنما يمسح ببلل اليد فقط، فتغمس يدك في الماء، ثم تمسح بها رأسك مرة واحدة، لكن تبدأ به من مُقدِّم الرأس، إلى أن ينتهي إلى منابت الشعر من الخلف، ثم تردهما، وتمسح الأذنين بما بقي من بلل اليدين بعد مسح الرأس، ولا تأخذ لهما ماءً جديدا، إلَّا إذا يبست اليد، فخُذْ لهما ماءً جديدا.

ثم إنه ذكر أنه يمسح الرقبة، وليس مسح الرقبة بمشروع، بل هو من البدع؛ لأنه لم يذكر في كتاب الله، ولا في سنة رسول الله صلى الله عليه وسلم.

هذه هي الأخطاء الخمسة التي ذكرها السائل في كيفية الوضوء، وهي: تقديم غسل الفرجين، وإسقاط غسل الكفين قبل غسل الوجه، وغسل الرأس بدلا عن مسحه، وأخذ ماء جديد للأذنين، ومسح الرقبة.

والآن نصوغ كيفية الوضوء على الوجه المشروع فنقول:

تقول: «باسم الله». والتسمية على الوضوء سُنة مؤكدة، بل قال بعض العلماء: إنها واجبة، وإنه لا يصح الوضوء بدون تسمية. ثم تغسل كفيك ثلاث مرات ثم تتمضمض وتستنشق ثلاث مرات وتستنثر بعد الاستنشاق، ثم تغسل وجهك ثلاث مرات، ثم تغسل يدك اليمنى من أطراف الأصابع إلى المرفق – والمرفق داخل في الغسل – ثلاث مرات ثم اليسرى كذلك، ثم تمسح رأسك بيديك من مُقدِّمه إلى مُؤخّره ثم ترجع، ثم تمسح الأذنين ظاهرهما وباطنهما؛ بأن تدخل السبابتين في الصَّمَاخين، وتمسح بالإبهامين ظاهر الأذنين، ثم تغسل رجلك اليمنى إلى الكعبين ثلاث مرات، ثم اليسرى كذلك. ثم تقول بعد هذا: «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِنَ التَّوَّابِينَ، وَاجْعَلْنِي مِنَ الْمُتَطَهِّرِينَ».

وإن اقتصرت في المضمضة وغسل الوجه وغسل اليدين وغسل الرجلين على واحدة فلا حرج عليك، وإن اقتصرت على اثنتين فلا حرج عليك، وإن غسلت بعض الأعضاء مرة وبعضها مرتين فلا حرج عليك، لكن الرأس لا يُكرّر مسحه، بل هو مرة واحدة في كل حال والزيادة على الثلاث عامة غير مشروعة، بل هي إما مكروهة أو محرمة، فلا ينبغي أن يزيد على ذلك. هذه صفة الوضوء المشروعة، وأرجو من الأخ أن ينتبه لها، وأن يحرص على تطبيقها.