(۱۲۰۷) سوال: صحت حدیثی که می‌گوید: «فقط به سوی سه مسجد بار سفر بسته می‌شود…»، [۱] تا چه اندازه است؟ معنای آن چیست؟
جواب:
این حدیث صحیح است و بخاری و مسلم و دیگر ائمه‌ی حدیث آن را روایت کرده‌اند. معنایش این است که پیامبرﷺ نهی کرده‌اند که برای رفتن به مسجدی، بار سفر بسته شود، جز برای رفتن به سه مسجد: مسجد الحرام و مسجد النبیﷺ و مسجد الأقصی که در فلسطین است. چون این سه مسجد دارای مزیت و فضیلتی هستند که دیگر مساجد ندارند. «نماز در مسجد النبی بهتر از هزار نماز در مسجدی دیگر است، به غیر از مسجد الحرام».[۲] همین حدیث را امام مسلم از طریقی دیگر با این لفظ روایت می‌کند: «به جز مسجد کعبه».[۳]
اما نماز در مسجد الحرام که همان مسجد الکعبه است، برابر با صد هزار نماز است. نماز در مسجد الأقصی نیز برابر با پانصد نماز است. این مزیت برای دیگر مساجد وجود ندارد. به همین خاطر نیز به سوی هیچ مسجدی غیر از این سه مسجد، بار سفر نباید بست. وقتی بار سفر بستن برای رفتن به مساجد که خانه‌های الله هستند، به قصد اینکه به محل و مکان این مساجد بروند، درست نیست، بار سفر بستن برای غیر مساجد از باب اولی درست نیست. بنا بر این برای رفتن به مقبره‌ها و پرستیدن الله در آنها نباید بار سفر بست. زشت‌تر و بدتر از آن این است که انسان معقتد باشد عبادت در اطراف قبور یا بین آنها دارای مزیت بر عبادت در غیر این مکان‌هاست.
این را نیز باید دانست که سفر کردن برای رفتن به کشوری یا منطقه‌ای برای طلب علم یا رزق یا حاضر شدن در خطبه‌ای که دارای نفع بیشتری از خطبه‌ای است که در شهر خودش خوانده می‌شود، جزء مسافرت‌های نهی شده قرار نمی‌گیرند. چون این سفر برای رفتن به مسجد نیست، بلکه برای علم است و سفر برای علم هم امری مطلوب است. زیرا رسول اللهﷺ فرموده‌اند: «کسی که راهی بپیماید برای طلب علم، الله به خاطر آن راهی به سوی بهشت را برایش میسّر می‌کند».[۴]
این مساله بر عده‌ای ملتبس شده و تصور کرده‌اند که اگر مردی از شهری به شهر دیگر سفر کند تا در خطبه‌ی جمعه‌ای که در آن مسجد برگزار می‌شود، گوش فرا دهد، شامل این نهی می‌شود. خیر، چنین نیست. بلکه این – همان طور که گفتم – سفر برای علم است و سفر برای علم شامل نهی رسول اللهﷺ از سفر به سوی اماکن نمی‌شود.
***
[۱] صحیح بخاری: کتاب التطوع، باب فضل الصلاة فی مسجد مکة و المدینة، حدیث شماره (۱۱۳۲). صحیح مسلم: کتاب الحج، باب لا تشد الرحال إلا إلی ثلاثة مساجد، حدیث شماره (۱۳۹۷)، از ابوهریره رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «لَا تُشَدُّ الرِّحَالُ إِلَّا إِلَى ثَلَاثَةِ مَسَاجِدَ: الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ، وَمَسْجِدِ الرَّسُولِ صلى الله عليه وسلم، ومسجد الأقصى».
[۲] صحیح بخاری: کتاب التطوع، باب فضل الصلاة فی مکة و المدینة، حدیث شمراه (۱۱۳۳). صحیح مسلم: کتاب الحج، باب فضل الصلاة بمسجدی مکة و المدینة، حدیث شماره (۱۳۹۴)، از ابوهریره رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «صَلَاةٌ فِي مَسْجِدِي هَذَا خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ صَلَاةٍ فِيمَا سِوَاهُ، إلا المسجد الحرام».
[۳] صحیح مسلم: کتاب الحج، باب فضل الصلاة بمسجدی مکة و المدینة، حدیث شماره (۱۳۹۶)، با این لفظ: «إلا مسجد الكعبة».
[۴] صحیح مسلم: کتاب الذکر و الدعاء و التوبة و الإستغفار، حدیث شماره (۲۶۹۹)، از ابوهریره رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «ومن سلك طريقا يلتمس فيه علما، سهل الله له به طريقا إلى الجنة».
