(۱۱۱۳) سوال: معنی این حدیث چیست: «این بشارت زود هنگام برای مؤمن مي‌باشد»؟[۱] خواهشمندم مثال‌هایی نیز برایم بزنید.

جواب: 

انسان مومن به وسیله‌ی اعمال نیکی که در دنیا انجام می‌دهد، به چند طریق بشارت داده می‌شود:

اول: وقتی که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ سینه‌اش را برای انجام اعمال صالح، گشاده کند. تا جایی که با انجام عمل صالح قلبش آرامش می‌گیرد و خوشحال می‌شود. این دلالت دارد که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ او را در زمره‌ی انسان‌های سعادتمند قرار داده است. به این دلیل که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {فَأَمَّا مَنْ أَعْطَى وَاتَّقَى * وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَی * فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرَى} [ليل: ۷-۵]: (پس کسی که بذل و بخشش نماید و تقوا پیشه کند و ایمان آورد و تصدیق کند، انجام اعمال صالح را برایش میسر خواهیم نمود).

آنچه دلالت بر این معنی دارد، حدیث رسول اللهﷺ است که «وقتی به اصحاب خبر دادند هر انسانی، جایگاهش در بهشت یا جهنم را از قبل نوشته‌اند، اصحاب گفتند: یا رسول الله، در این صورت آیا دست از عمل بکشیم و به آنچه نوشته‌اند، اتکا کنیم؟ فرمودند: عمل کنید، زیرا برای هر کس آن چیزی را که برای آن خلق شده میسر می‌شود. سپس این آیات را تلاوت فرمودند: {فَأَمَّا مَنْ أَعْطَى وَاتَّقَى * وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَی * فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرَى}.[۲]

این یکی از بشارت‌ها برای مومن است که برای انجام اعمال نیک، در خود احساس راحتی کرده و به آن عمل رضایت دارد و با انجام آن آرام می‌گیرد. به همین خاطر هم نور چشم رسول اللهﷺ، نماز بود.

یکی دیگر از بشارت‌ها برای انسان مومن، این است که مردم از او به نیکی یاد کنند و او را مورد ستایش قرار دهند. زیرا این موضوع که مردم از او به نیکی یاد کنند، شاهدیست بر اینکه این شخص اهل خیر و نیکی است. این امت نیز گواه و شاهد است. چنان که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ} [حج: ۷۸]: (تا پیامبر بر شما گواه باشد و شما بر مردم گواه باشید). نیز هنگامی که جنازه‌ای را از کنار ایشان گذراندند و از او تعریف کردند، رسول اللهﷺ فرمودند: «واجب شد – یعنی بهشت بر او واجب شد – و به صحابه فرمودند: شما گواهان الله در زمین هستید».[۳] پس این یک نعمت و بشارت از جانب الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ برای مومنی است که فقط ذکر خیر خود را از مردم می‌شنود.

یکی دیگر از بشارت‌های زودتر از موعد برای مومن، این است که خودش یا دیگران خواب‌های خوب برای او ببینند. مثلا کسی نزد او بیاید و بگوید: در خواب چنین و چنان دیدم. يا دیگری بیاید و بگوید: چنین و چنان در خواب دیدم. یا اینکه خودش خواب خوب برای خودش ببیند. همه‌ی اینها بشارت‌هایی زودتر از موعد برای مومن هستند. سه موردی که ذکر شد، همه بشارت‌های زود هنگام برای مومن هستند. پس بشارت باد بر مرد و زنی که ببینند انجام عمل صالح برای آنها آسان است و الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ سینه‌اش را برای پذیرش اسلام گشوده است. الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {أَفَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ فَهُوَ عَلَى نُورٍ مِنْ رَبِّهِ} [زمر: ۲۲]. (کسی که الله سینه اش را برای پذیرش اسلام گشاده و فراغ ساخته است و دارای نوری از جانب پروردگارش می‌باشد).

***

^[۱]  صحیح مسلم: کتاب البر و الصلة و الآداب، باب إذا أثنی علی الصالح فهی بشری و لا تضره، حدیث شماره (۲۶۴۲)، از ابوذر رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «تِلْكَ ‌عَاجِلُ ‌بُشْرَى الْمُؤْمِنِ».

^[۲]  صحیح بخاری: کتاب التفسیر، باب سورة اللیل، حدیث شماره (۴۶۶۵). صحیح مسلم: کتاب القدر، باب کیفیة خلق الآدمی فی بطن أمه و کتابة رزقه و أجله و عمله و شقاوته و سعادته، حدیث شماره (۲۶۴۷)، از عمران بن حصین رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «كُلٌّ ‌مُيَسَّرٌ ‌لِمَا ‌خُلِقَ له».

^[۳]  صحیح بخاری: کتاب الجنائز، باب ثناء الناس علی المیت، حدیث شماره (۱۳۰۱). صحیح مسلم: کتاب الجنائز، باب فیمن یثنی علیه خیر أو شر من الموتی، حدیث شماره (۹۴۹)، از انس بن مالک رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «مَرُّوا بِجَنَازَةٍ فَأَثْنَوْا عَلَيْهَا خَيْرًا، فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: وَجَبَتْ. ثُمَّ مَرُّوا بِأُخْرَى فَأَثْنَوْا عَلَيْهَا شَرًّا، فَقَالَ: ‌وَجَبَتْ. فَقَالَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ: مَا ‌وَجَبَتْ؟ قَالَ: هَذَا أَثْنَيْتُمْ عَلَيْهِ خَيْرًا، فَوَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ، وَهَذَا أَثْنَيْتُمْ عَلَيْهِ شَرًّا، فَوَجَبَتْ لَهُ النَّارُ، أَنْتُمْ شهداء الله في الأرض».