(۱۰۴۸) انواع احادیث نزد اهل سنت کدامند

(۱۰۴۸) سوال: هنگامی که کتاب‌های حدیث را می‌خوانم در آنها احادیث صحیح و ضعیف و موضوع می‌یابم. آیا استدلال و عمل به آنها جایز است یا خیر؟

جواب:

سنت، چنان که سائل گفت به سه دسته تقسیم می‌شود: صحیح و حسن و ضعیف. البته چهارمی هم دارد که روایت موضوع است.

اما روایت صحیح و حسن: به آنها استدلال می‌شود و پذیرفته می‌شوند. یعنی به احکامی که بر آن دلالت دارند عمل می‌شود و اخبارشان نیز تصدیق می‌گردد.

اما روایت ضعیف: اگر روایات و شواهد دیگری مثل آن وجود داشته باشد به درجه‌ی حسن لغیره ارتقا پیدا کرده و به حدیث حسن ملحق می‌شود و حکم آن را می‌گیرد. در غیر این صورت حجت نیست. اما بعضی از علما در فضایل اعمال يا برای نهی از انجام منهیات، به آن استشهاد می‌کنند. البته به سه شرط:

اول: دارای اصل صحیحی باشد که به آن گواهی دهد.

دوم: ضعفش زیاد نباشد.

سوم: اعتقاد به صحت آن از پیامبرﷺ نداشته باشد. یعنی معتقد نباشد که پیامبرﷺ آن را فرموده است. به عنوان مثال اگر حدیثی ذکر شود که در آن فضیلت نماز جماعت آمده و حدیث ضعیف باشد، اما سه شرطی که ذکر کردیم برآن مطابقت داشته باشد، می‌توان برای استشهاد از آن استفاده کرد. زیرا نماز جماعت واجب است و اصل فضیلتی که دارد، ثابت می‌باشد. در اینجا از سه شرط، شرط اول یعنی وجود اصل، موجود است. اگر دو شرط دیگر نیز در آن موجود باشد، یعنی: ضعف آن شدید نباشد و معتقد نباشد که پیامبرﷺ آن را فرموده‌اند، استشهاد به آن جایز است.

اما حدیث موضوع، که نوع چهارم است: در هیچ صورتی جایز نیست آن را به پیامبرﷺ نسبت داد. بلکه حتی جایز نیست آن را روایت کرد. روایتش فقط در صورتی جایز است که بگوید این روایت، موضوع است. یا برای بیان موضوع بودنش آن را روایت کند تا مردم فریب آن را نخورند. همچنین روایت احادیث ضعیفی که کمی قبل گفتیم روایتشان با وجود سه شرط، جایز است، فقط در صورتی جایز است که ضعف آنها را بیان کند. گر چه گفتیم که استشهاد به آنها جایز است، اما حتما باید همراه با بیان ضعفشان باشد.

***

تعداد بازدید: 4

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: إذا قرأت في كتب السنة أجد فيها أحاديث صحيحة وضعيفة وموضوعة، فهل يجوز الاستدلال بها والعمل بها أم لا؟

فأجاب رحمه الله تعالى: السُّنّة -كما قال الأخ- المنسوب إليها ينقسم ثلاثة أقسام: صحيح، وحَسَن، وضعيف، والرابع: الموضوع.

أما الصحيح والحسن فإنه يُستدل بهما ويؤخذ بهما، أي: بما دَلَّا عليه من أحكام، ويُصدق ما فيهما من أخبار.

وأما الضعيف فإن جُبِرَ بكثرة طُرُقِه والشواهد فإنه يكون حسنًا لغيره، فيلحق بالحسن ويُعتد به، وإن لم يَنْجَبِر بذلك فإنه ليس بحجة، لكن قد استشهد به بعض العلماء في فضائل الأعمال، أو في الزواجر عن النواهي، بثلاثة شروط:

الأول: أن يكون له أصل صحيح يَشْهَد له.

والثاني: ألا يكون الضعف شديدًا.

والثالث: ألا يعتقد لصحته عن النبي صلى الله عليه وسلم، أي: أن النبي صلى الله عليه وسلم قاله. مثال ذلك: لو ورد حديث فيه فضل لصلاة الجماعة وهو ضعيف، لكنه تنطبق عليه الشروط الثلاثة التي ذكرنا، فإن هذا يمكن الاستشهاد به؛ لأن صلاة الجماعة واجبة، وأصل الفضل فيها ثابت، فإذا تمت الشروط الثلاثة فالأصل هنا موجود، فإذا وُجد الشرطان الآخران وهما أن لا يكون الضعف شديدا، وألا يعتقد صحته عن النبي صلى الله عليه وسلم، جاز الاستشهاد به.

وأما الموضوع -وهو القسم الرابع-: فإنه لا يجوز نسبته إلى النبي صلى الله عليه وسلم بأي حال من الأحوال، بل ولا يجوز ذكره إلا مُبَيَّنا، أو إلا مقرونا ببيان وضعه، حتى لا يغتر الناس به وكذلك الضعيف الذي ذكرنا آنفا لا يجوز ذكره إلا مقرونا ببيان ضعفه، حتى وإن قلنا بأنه يجوز الاستشهاد به، فلا بد من بیان ضعفه.