(۱۰۲۷) منظور از دو راه که در قرآن ذکر شده

(۱۰۲۷) سوال: معنی این دو آیه چیست: آیه‌ی اول: {إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا} [إنسان: ۳]. (همانا ما راه را به او نشان دادیم، خواه سپاس‌گزار باشد یا ناسپاس). آیه‌ی دوم: {وَهَدَيْنَاهُ النَّجْدَيْن} [بلد: ۱۰]: (و او را به دو راه راهنمائی کردیم)؟

جواب:

الله عَزَّوَجَلَّ می‌فرماید: {هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنسَانِ حِينٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُن شَيْئًا مَّذْكُورًا * إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِيهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعًا بَصِيرًا * إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا} [إنسان: ۱-۳]. (یقینا زمانی طولانی بر انسان گذشت که چیزی قابل ذکر نبود. به راستی ما انسان را از نطفه‌ی مختلطی آفریدیم، او را می‌آزماییم، پس او را شنوای بینا قرار دادیم. همانا ما راه را به او نشان دادیم، خواه سپاس‌گزار باشد یا ناسپاس)، یعنی: ما راه را برای او روشن و واضح ساختیم؛ فرقی نمی‌کند که او شکرگزار باشد یا ناسپاسی کند. پس الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ راه را تبیین نموده و سپس مردم به دو دسته‌ی شکرگزار و ناشکر تقسیم شدند. پس از آن، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ در این سوره سزای کافران و پاداش شکرگزاران را بیان می‌کند.

اما آیه‌ی دیگر: {وَهَدَيْنَاهُ النَّجْدَيْن}: (و او را به دو راه راهنمائی کردیم)، یا بدین معنی است که: هر دو راه خیر و شر را برایش روشن ساختیم. در این صورت این آیه نیز مثل آیه‌ی سوره‌ی انسان است یا تقریبا هم معنای یکدیگر هستند.

معنی دیگر {وَهَدَيْنَاهُ النَّجْدَيْن} این است که او را به دو پستان مادرش هدایت کردیم. چون وقتی بچه از شکم مادر خارج می‌شود و سپس پستان به دهانش می‌گذارند، می‌داند که این پستان است و آن را می‌مکد. چه کسی این را به او گفته؟ مادرش؟ اگر مادرش می‌گفت، باز هم نمی‌فهمید. بلکه این علم از طرف الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است. این الله است که بچه را فطری هدایت کرده که بداند غذای او در این دو عضو مادر است و باید آن را بمکد.

این آیه در صورتی که برای هر دو قول صلاحیت داشته باشد، شامل هر دو قول می‌شود. چون دوست داریم به شنوندگان خود بگوییم: آیه وقتی محتمل دو معنا باشد که هیچ کدام بر دیگری ترجیح ندارد و منافاتی هم بینشان نیست، باید حمل بر هر دو معنا شود. زیرا کسی که آن را گفته، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است که آگاه است این آیه چه معانی‌ای را در خود دارد.

***

تعداد بازدید: 5

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: ما معنى الآيتين الكريمتين: ﴿ إِنَّا هَدَيْنَهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا ﴾ [الإنسان: ٣، والآية الأخرى: ﴿ وَهَدَيْنَهُ النَّجْدَيْنِ ﴾[البلد: ١٠]؟

فأجاب رحمه الله تعالى: قال الله -تبارك وتعالى-: ﴿ هَلْ أَتَى عَلَى الإِنسَنِ حِينٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُن شَيْئًا مذكورًا إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَنَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَبْتَلِيهِ فَجَعَلْتَهُ سَمِيعًا بَصِيرًا إِنَّا هَدَيْنَهُ السَّبِيلَ ﴾ [الإنسان: ١-٣] أي: بَيَّنَّا له السبيل ووضحناها له، سواء كان شاكرًا أم كفورًا ، فبَيَّنَ الله السبيل ثم انقسم الناس إلى شاكر وكفور، ثم بين الله في هذه السورة جزاء الكافرين وجزاء الشاكرين.

أما قوله: ﴿ وَهَدَيْنَهُ النَّجْدَيْنِ ﴾ فقيل: إن معناه: بَيَّنَّا له طريقي الخير والشر، فيكون كهذه الآية أو قريبا منها.

وقيل: معنى ﴿ وَهَدَيْنَهُ النَّجدَيْنِ ﴾ أي هديناه إلى تدني أمه، لأن الصبي من حين ما يخرج من بطن أمه ثم يُلْقَمُ الثدي يعرف أنه ثدي فيمصه، من قال له هذا؟ أقالته أمه؟ لو قالته ما فهم لكن هذا من الله -عز وجل-، هداه -سبحانه وتعالى- بفطرة هذا الصبي أن يعرف أن هذين العضوين في الأم فيهما غذاؤه فيمص.

والآية إذا كانت صالحة للقولين فهي لهما جميعا، لأننا نحب أن نقول لإخواننا المستمعين: إن الآية إذا كانت تحتمل معنيين لا مرجح لأحدهما على الآخر، ولا منافاة بينهما، فإنه يجب أن تحمل عليهما جميعا، لأن الذي يتكلم بها وهو الله -عز وجل – عالم بما تحتويه من المعاني.

(۱۰۲۷) منظور از دو راه که در قرآن ذکر شده

مطالب مرتبط: