(۹۵۹) معنی وارد شدن به جهنم در آیه۷۱-۷۲ مریم

(۹۵۹) سوال: معنای این آیه چیست؟ {وَإِنْ مِنْكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْمًا مَقْضِيًّا * ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوْا وَنَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيهَا جِثِيًّا} [مریم: ٧٢-۷۱]. (هیچ یک از شما نیست؛ مگر آن که وارد آن شود، این بر پروردگارت فرمانی حتمی است. ️سپس کسانی را که تقوا پیشه کردند از آن رهایی می‌بخشیم، و ستمکاران را به زانو در آمده در آن رها می‌کنیم)؟

جواب:

الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {وَإِنْ مِنْكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا}، ضمیر {هَا} به نار یعنی آتش جهنم بر می‌گردد. {وَ إِن} یعنی: هیچ کدام از شما نیست مگر این که وارد جهنم می‌شود. سپس تقوا پیشگان را نجات داده و ستمکاران را به زانو در آمده در آن رها می‌کند. علما پیرامون معنای ورودِ مذکور در آیه اختلاف نموده‌اند. برخی گفته‌اند: ورود همان داخل شدن به آن است. یعنی همه‌ی مردم داخل آن می‌شوند. اما مؤمنان، گرمای آن را احساس نمی‌کنند، بلکه برایشان سرد و سلامت خواهد بود. همان طور که آتش در دنیا برای ابراهیم عَلَيْهِ‌السَّلَام سرد و خنک شد.

استدلال این گروه این است که ورود به معنای دخول نیز می‌آید. استدلال آنها به این آیه است: {يَقْدُمُ قَوْمَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَأَوْرَدَهُمُ النَّارَ وَبِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ} [هود: ٩٨]: (فرعون روز قیامت پیشروی قومش است. پس آنها را وارد آتش کرده و چه بد آبشخور و جایگاهی است که بر آن وارد شدند). نیز به این آیه استدلال می‌کنند: {وَنَسُوقُ الْمُجْرِمِينَ إِلَى جَهَنَّمَ وِرْدًا} [مریم: ٨٦]: (مجرمان را تشنه‌کام به سوی جهنم برانیم).

برخی دیگر از اهل علم گفته‌اند: مقصود از ورود در این آیه همان عبور از پل صراط است. زیرا پل صراط از بالای جهنم رد می‌شود و مردم به قدر اعمالشان از آن عبور می‌کنند. این عبور از پل صراط همان ورودی است که ذکرش در این آیه آمده است: {وَإِنْ مِنْكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا}. این گروه قول خود را با این فرموده‌ی رسول اللهﷺ تایید می‌کنند که فرمود: «کسی که زیر این درخت بیعت نموده، وارد آتش جهنم نمی‌شود».[۱] این بیعت در صلح حدیبیه و زمانی بود که رسول اللهﷺ زیر درختی با اصحاب بیعت نمود. همچنین حدیث دیگری که در صحیحین از عتبان بن مالک رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ روایت است: «قطعا الله آتش را بر کسی که لا إله إلا الله بگوید و مقصودش رضایت الله باشد، حرام کرده است».[۲]

این فرموده‌ی پیامبرﷺ: «بر آتش حرام شده است» و فرموده‌ی دیگرشان در حدیث سابق: «وارد آتش نمی‌شود هیچ کدام از آنها که زیر درخت بیعت کردند»، دلالت می‌دهند که مؤمنان وارد جهنم نمی‌شوند. در نتیجه منظور از ورود به آتش، همان عبور از بالای آن است. البته هر دو قول، دارای وجهی از صحت هستند. والله أعلم.

مهم این است که یقین داشته باشیم: هر صاحب کبیره‌ای که از دنیا برود، اگر وارد جهنم شود، به اندازه‌ی گناهانش عذاب خواهد دید و سپس از آن خارج خواهد شد. البته این امکان نیز وجود دارد که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ او را مورد بخشش قرار دهد. زیرا می‌فرماید: {إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ} [نساء: ٤٨]. (بی‌گمان الله این را که برای او شریک قائل شوند، نمی‌بخشد و غیر از آن را برای هر کس بخواهد می‌بخشد).

اما شایسته و بلکه واجب است که انسان از هر گناهی توبه نماید. چون نمی‌داند آیا مورد آمرزش الهی قرار می‌گیرد یا خیر. زیرا هر کس بمیرد در حالی که از گناهان کبیره‌ی غیر از شرک و کفر توبه نکرده باشد، ترس از این می‌رود که مورد مغفرت قرار نگیرد. زیرا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ در این آیه، مغفرت را مقید به خواسته‌ی خودش نموده، فرمود: {لِمَنْ يَشَاءُ}: (برای هر کس که بخواهد). پس شایسته نیست که عده‌ای این آیه را راهی برای سستی در توبه و بی مبالاتی نسبت به ارتکاب گناهان کبیره قرار دهند؛ زیرا نمی‌دانند آیا شامل کسانی می‌شوند که الله می‌خواهد آنان را ببخشد یا خیر؟ به همین دلیل در معرض خطر هستند تا این که به درگاه الهی، توبه‌ی نصوح کنند.

***

^[۱] صحیح مسلم: کتاب فضائل الصحابة، باب من فضائل أصحاب الشجرة أهل بیعة الرضوان. حدیث شماره: (۲۴۹۶). از ام مبشِّر رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهَا با این لفظ: «لَا يَدْخُلُ النَّارَ، إِنْ شَاءَ اللَّهُ، مِنْ أَصْحَابِ الشَّجَرَةِ، أَحَدٌ. الَّذِينَ بَايَعُوا تَحْتَهَا».

^[۲] صحیح بخاری: کتاب الصلاة، باب المساجد فی البیوت. حدیث شماره (۵۲۴). صحیح مسلم: کتاب المساجد و مواضع الصلاة، باب الرخصة فی التخلّف عن الجماعة بعذر. حدیث شماره (۳۳). از عتبان بن مالک انصاری رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «إِنَّ اللهَ قَدْ حَرَّمَ عَلَى النَّارِ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، يَبْتَغِي بِذَلِكَ وَجْهَ اللهِ».

تعداد بازدید: 2

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: ما معنى قوله تعالى: ﴿ وَإِن مِنكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْمًا مَقْضِيّا ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوا وَنَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيهَا جيا ﴾ [مريم: ۷۱-۷۲]؟

فأجاب -رحمه الله تعالى-: قوله تعالى: ﴿ وَإِن مِنكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا ﴾ الضمير ﴿ ها ﴾ يعود إلى النار ﴿ وإن ﴾ بمعنى ما، أي: ما منكم أحد إلا وارد على النار، ثم ينجي الله الذين اتقوا ويَذَرُ الظالمين فيها جِثِيًّا. واختلف العلماء -رحمهم الله – في الورود المذكور في هذه الآية، فمنهم من قال: إن الورود الدخول فيها، أي: إن جميع الناس يدخلونها، ولكن المؤمنين لا يُحِسُّونَ بِحَرِّهَا ، بل تكون عليهم بردًا وسلامًا كما كانت النار في الدنيا على إبراهيم – عليه الصلاة والسلام – بردًا وسلامًا، واستدل هؤلاء بأن الورود يأتي بمعنى الدخول، استدلوا بقوله تعالى عن فرعون: ﴿ يَقدُمُ قَوْمَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَأَوْرَدَهُمُ النَّارَ وَبِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ ﴾ [هود: ۹۸] وبقوله تعالى: ﴿ وَنَسُوقُ الْمُجْرِمِينَ إِلَى جَهَنَّمَ وِرْدًا ﴾ [مريم: ٨٦] وما أشبه ذلك.

وقال بعض أهل العلم المراد بالورود في قوله: ﴿ وَإِن مِنكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا ﴾ [مريم: ۷۱] المراد به العبور على الصراط، لأن الصراط يُمَدُّ فوق جهنم فيعبر الناس فيه على قدر أعمالهم فهذا العبور على هذا الصراط هو الورود المذكور في قوله تعالى: ﴿ وَإِن مِنكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا ﴾ [مريم: ٧١]، وأيدوا قولهم بأن النبي صلى الله عليه وسلم قال: إنه «لا يدخل النار أحد بايع تحت الشجرة» وذلك في صلح الحديبية حين بايع النبي صلى الله عليه وسلم أصحابه تحت شجرة هناك، وأنه ثبت في الصحيحين من حديث عتبان بن مالك: «إن الله حرَّم على النار من قال: لا إله إلا الله، يبتغي بذلك وجه الله».

فقوله: «حرم على النار»، وقوله في الحديث الذي قبله: «لا يدخل النار أحد يدل على أن المؤمنين لا يدخلون النار، وإذا كان كذلك تَعَيَّنَ أن يكون المراد بالورود هو الورود فوقها، وكلا القولين له وجه، والعلم عند الله تعالى.

ولكن المهم أن نعلم علم اليقين أن من مات من أهل الكبائر فإنه إذا دخل النار يعذب بقدر ذنوبه، ثم يخرج منها إن شاء الله تعالى أن يعذبه، وقد يغفر الله له، لأن الله تعالى يقول: ﴿ إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَن يَشَاء ﴾ [النساء: ٤٨]، ولكن ينبغي للإنسان، بل يجب عليه أن يبادر بالتوبة من كل معصية، لأنه لا يدري فربما لا يكون داخلا تحت مشيئة الله المغفرة له، فإن من مات بدون توبة من كبائر الذنوب غير الكفر والشرك فإنه يخشى ألا يغفر الله له، لأن الله قيَّد المغفرة له بالمشيئة فقال : ﴿ لِمَن يَشَاءُ ﴾، فلا ينبغي أن يتخذ بعض الناس هذه الآية سبيلا إلى التهاون بالتوبة وعدم المبالاة بفعل الكبائر، إذ لا يدري أيدخل فيمن شاء الله أن يغفر له أم لا يدخل؟ فهو على خطر حتى يتوب إلى الله توبة نصوحًا.