(۸۲۰) حکم جمع کردن ختم قرآن در یک روز معین

(۸۲۰) سوال: حکم جمع کردن ختم‌های قرآن در روزهای معین چیست؟ مثلا کسی قرآن را بخواند تا به جزء سی برسد و این جزء را نخواند. سپس دوباره از اول قرآن شروع کند تا به جزء سی برسد. سپس جزء سی را در شب بیست و هفتم رمضان بخواند. حکم این کار چیست؟

جواب:

این سوال آن طور که باید، واضح نیست. اما خوب است این نکته را بدانیم که نباید از امامی که نماز مردم را در شب‌های رمضان، امامت می‌کند، درخواست کرد که حتما قرآن را کامل بخواند. بلکه هر چقدر میسّر شد، بخواند. اگر توانست کل قرآن را بخواند که بهتر، تا مردم بتوانند همه‌ی قرآن را در این ماه که قرآن در آن نازل شده، بشنوند. اگر هم نتوانست کل قرآن را بخواند و به خواندن بخشی از آن اکتفا کرد، مشکلی نیست. به این دلیل که الله تعالی فرموده: {فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ} [مزمل:۲۰]: (هر چقدر از قرآن را که میسّر است، بخوانید). نیز به دلیل این حدیث که رسول اللهﷺ فرموده: «هر چقدر از قرآن را که بلدی و برایت میسّر شد، بخوان».^[۱]

اما مهم‌ترین مساله در این زمینه این است که هر کس در نماز تراویح، امامت می‌کند، در نمازش طمأنینه داشته باشد. در رکوع و سجود و قیام و نشستن و تشهد، طمأنینه داشته باشد تا نمازگزاران نیز نمازشان را با آرامش و طمانینه بخوانند.

آدم از بعضی امامان مساجد تعجب می‌کند. خصوصا در اول تراویح، نماز را چنان با سرعت می‌خوانند که نمازگزاران نمی‌توانند طمانینه و آرامشِ واجب در نماز را داشته اذکار واجب را بخوانند. این کار حرام است. چون امام کسی است که در نماز به او اقتدا شده و هر کاری کرد، نمازگزاران هم باید بکنند. به دلیل این حدیث که رسول اللهﷺ فرموده: «همانا امام قرار داده شده تا به او اقتدا شود»^[۲]. چون باید از او پیروی کرد، پس بر او واجب است امانتی را که الله سبحانه و تعالی در این مورد به او داده را حفظ کند. نباید نماز را چنان با سرعت بخواند که مامومین نتوانند طمانیه داشته باشند. یا نتوانند خواندن اذکار واجب در نماز را انجام دهند. اهل علم به این تصریح کرده‌اند که مکروه است امام نماز را با سرعتی بخواند که مانع از رسیدن نمازگزار برای به جای آوردن سنت‌های نماز شود. حال چه رسد به کسی که نماز را با چنان سرعتی می‌خواند که مانع از انجام واجبات نماز توسط نمازگزاران می‌گردد؟

چنین امامانی باید تقوا پیشه کرده و آنچه را که واجب است، در مورد مامومین مراعات نمایند تا نمازشان موافق با شریعت باشد.

خیلی از دانشجوها می‌دانند که رسول اللهﷺ فرموده: «هر گاه یکی از شما امام مردم شد، نماز را سبک بخواند. اما هر گاه به تنهایی نماز می‌خواند، هر چقدر می‌خواهد نمازش را طولانی کند».^[۳] رسول اللهﷺ بر امام واجب کرده که حال نمازگزاران را مراعات کند. در مقابل، او را آزاد گذاشته که هر وقت خودش نماز می‌خواند، هر چقدر که بخواهد طولانی بخواند.

عده‌ای به این حدیث برای سریع نماز خواندن که مانع از ادای درست واجبات یا سنت‌های نماز توسط مامومین می‌شود، استدلال کرده‌اند. اما استدلالشان به این حدیث درست نیست. چرا که رسول اللهﷺ این را در مورد کسی گفته که نماز را طولانی‌تر از آنچه مشروع است، می‌خواند. اما اطاله‌ای که موافق با شرع باشد، مشروع و مستحب است. به همین خاطر برخی از امامان مساجد شکایت کرده و می‌گویند: بعضی به ما می‌گویند: در نماز صبح روز جمعه، سوره‌ی سجده در رکعت اول و سوره‌ی انسان در رکعت دوم را نخوان که خیلی طولانی می‌شود.

برخی ائمه از این حرف مامومین شکایت می‌کنند. اما حقیقت امر این است که باید از اهل مسجد شکایت شود نه از امام. چون اگر امام این دو سوره را در نماز صبح روز جمعه بخواند، اطاله‌ی نماز به حساب نمی‌آید. بلکه این فضلی از جانب امام بر جماعت مسجد به حساب می‌آید که سنت رسول اللهﷺ را رعایت کرده است.

نیز برخی مردم وقتی امام در نماز جمعه دو سوره‌ی جمعه و منافقون را بخواند، از امام شکایت می‌کنند. آنها می‌گویند: امام نماز را طولانی می‌خواند. در حالی که قرائت این دو سوره در نماز جمعه از رسول اللهﷺ ثابت است و اطاله‌ی نماز به حساب نمی‌آید. بلکه فضیلتی از جانب امام است که تقدیم خود و کسانی می‌کند که پشت سرش نماز می‌خوانند.

اما می‌شود گفت: شایسته است امام در روزهای تابستان و زمستان، حال مردم را مراعات کند. اگر ببیند خواندن این دو سوره در نماز جمعه‌ی تابستان، باعث می‌شود مردم گرما زده شوند و نفهمند چه می‌خوانند، سوره‌ی دیگری بخواند. همچنین در ایام سرد زمستان اگر ببیند بعضی از جماعت به سبب سردی هوا و مدت زمان زیادی که در مسجد مانده‌اند، نیاز به قضای حاجت دارند، باید سوره‌ی دیگری بخواند و نماز را کوتاه کند.

***

^[۱] صحیح بخاری: کتاب الأذان، باب وجوب القراءة للإمام و المأموم فی الصلوات کلها. حدیث شماره (۷۵۷). صحیح مسلم: کتاب الصلاة، باب وجوب قراءة الفاتحة فی کل رکعة. حدیث شماره (۳۹۷). از ابوهریره رضی الله عنه با این لفظ: «اقرأ ‌مَا ‌تَيَسَّرَ ‌مَعَكَ مِنَ الْقُرْآنِ».

^[۲] صحیح بخاری: کتاب الجماعة و الإمامة، باب إنما جعل الإمام لیؤتم به. حدیث شماره (۶۵۶). صحیح مسلم: کتاب الصلاة، بابت التشهد فی الصلاة. حدیث شماره (۴۰۴). از ام المومنین عایشه رضی الله عنها با این لفظ: «إنما جعل الْإِمَامَ لَيُؤْتَمُّ بِهِ».

^[۳] صحیح بخاری: کتاب العلم، باب الغضب فی الموعظة و التعلیم إذا رأی ما یکره. حدیث شماره (۶۷۰). صحیح مسلم: کتاب الصلاة، باب أمر الأئمة بالتخفیف. حدیث شماره (۴۶۶). از ابوهریره رضی الله عنه با این لفظ: «إِذَا صَلَّى أَحَدُكُمْ لِلنَّاسِ فليخفف، فإنه مِنْهُمُ الضَّعِيفَ وَالسَّقِيمَ وَالْكَبِيرَ، وَإِذَا صَلَّى أَحَدُكُمْ لنفسه ‌فليطول ‌ما ‌شاء».

تعداد بازدید: 6

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

تقول السائلة: ما حكم تجميع ختمات القرآن الكريم في أيام معينة، مثل: أن يقرأ القرآن حتى الجزء الثلاثين، ليبدأ مرة أخرى حتى الجزء الثلاثين، ثم يقرأ الجزء الثلاثين في ليلة السابع والعشرين من رمضان؟

فأجاب – رحمه الله تعالى -: هذا السؤال غير واضح كما ينبغي، لكن ينبغي أن يُعلم أن الإمام الذي يصلي بالناس في قيام رمضان لا يطلب منه أن يقرأ القرآن كله على سبيل الوجوب، بل يقرأ ما تيسر، فإن تمكن من قراءة القرآن كله فهذا طيب، حتى يسمع الناس جميع القرآن في هذا الشهر الذي أنزل فيه القرآن، وإن لم يتمكن من ذلك واقتصر على بعض القرآن فلا حرج عليه، لعموم لقوله تعالى: ﴿ فَأَقْرَهُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْءَانِ ﴾ [المزمل: ٢٠]، وقول النبي صلى الله عليه وسلم: «اقرأ ما تيسر معك من القرآن».

وأهم شيء في هذا الباب أن يكون المصلي بالناس في قيام رمضان مُطْمَئِنا في صلاته في ركوعه وسجوده وقيامه وقعوده و تشهده، حتى يتمكن الناس من الطمأنينة في هذا القيام، وإنك لتعجب من بعض الناس، ولا سيما في الصلاة في أول التراويح الذين يسرعون إسراعًا عظيما، بحيث لا يتمكن من وراءهم من فعل واجب الطمأنينة، وفعل واجب الأذكار، وهذا حرام عليهم لأن الإمام في إمامته ولي متبوع، لقول النبي عليه الصلاة والسلام-: “إنما جعل الإمام ليُؤتم به»، فإذا كان وَلِيًّا متبوعا فإن الواجب عليه أن يراعي الأمانة فيمن ولاه الله عليهم وجعلهم تابعين له، وأن لا يُسرع إسراعًا يمنعهم من فعل ما يجب عليهم من الطمأنينة والأذكار، وقد صرح أهل العلم – رحمهم الله – بأنه يُكره للإمام أن يسرع سرعة تمنع المأمومين أو بعضهم من فعل ما يسن، فكيف بمن يسرع سرعة تمنع المأمومين أو بعضهم من فعل ما يجب؟

فليتق الله هؤلاء الأئمة، وليقوموا بما يجب عليهم من مراعاة المأموم، بحيث تكون صلاتهم موافقة لما تقتضيه الشريعة.

ولا يخفى على كثير من طلبة العلم أن النبي صلى الله عليه وسلم قال: «إذا أم أحدكم الناس فليخفف، وإذا صلى بنفسه فليطول ما شاء»، فإن الرسول -عليه الصلاة والسلام – أوجب على الإمام أن يراعي الناس، وجعله إذا صلى بنفسه حرا يُطوّل ما شاء.

وقد يستدل بعض الناس بهذا الحديث على هذا التخفيف وهذه السرعة التي تمنع المأمومين أو بعضهم فعل ما يجب أو يُسَنُّ، ولكن استدلاله بهذا الحديث غير صحيح ، لأن النبي و إنما قاله في حق من يطيل إطالة زائدة على المشروع، فأما الإطالة الموافقة للمشروع فإنها إطالة مشروعة مستحبة، ولهذا يأتي بعض الأئمة يقول: إن بعض الناس يقول لي : لا تقرأ في الفجر يوم الجمعة سورة ﴿ الم * تنزيل ﴾ [السجدة: ١-٢] السجدة في الركعة الأولى، و ﴿ هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنسَنِ ﴾ [الإنسان: ١]، في الركعة الثانية، هذا يطوّل علينا، فيأتي بعض الأئمة يشكو من بعض أهل المسجد من مثل هذا الأمر، ولكن الحقيقة الذي ينبغي أن يُشْكَى هم أهل المسجد لا الإمام، فالإمام إذا قرأ هاتين السورتين في فجر يوم الجمعة لا يُعَدُّ مُطِيلًا، بل يُعَدُّ ذا طَوْل، أي: ذا فضل على الجماعة، لكونه أتى بالسُّنَّة التي شرعها النبي صلى الله عليه وسلم.

كذلك بعض الناس في صلاة الجمعة إذا قرأ الإمام سورتي الجمعة والمنافقون صار يشكو من الإمام ويقول: أطال بنا، مع أن هذا مما ثبتت به السُّنة عن رسول الله صلى الله عليه وسلم، ولا يعد إطالة بل هو طول وفضل من الإمام، يتفضل به على نفسه وعلى من وراءه، حيث أتى بالقراءة المشروعة عن النبي صلى الله عليه وسلم. وربما نقول: ينبغي للإمام أن يراعي حال الناس في أيام الصيف وأيام الشتاء الباردة، فإذا رأى أنه لو قرأ بهاتين السورتين في الجمعة في أيام الصيف لحق الناس من الغَمِّ والحرِّ ما يزعجهم ويشغلهم عن صلاتهم، ففي هذه الحال يعدل إلى سور أخرى، وكذلك في أيام الشتاء الباردة، إذا رأى أن بعض الناس قد يكون محتاجا إلى قضاء الحاجة بسبب البرد وطول المكث في المسجد، فإنه يعدل إلى قراءة سور أخرى.

مطالب مرتبط:

(۸۲۲) ختم کردن قرآن در نمازهای جهریه

ختم کردن قرآن در نمازهای جهری مخالف با سنت نبوی است و بهتر است در نمازهای جهریه، از سوره‌های مفصل بخواند که از سوره ق شروع شده و به سوره ناس ختم می‌شود.

ادامه مطلب …

(۸۲۱) تقسیم بدعت به حسنه و سیئه

اموری که در ختم قرآن مشروعیت ندارند. همچنین تقسیم بدعت به بدعت حسنه و بدعت سیئه درست نیست و بدعت، گمراهیست و چیزی که گمراهی باشد، حسنه نیست.

ادامه مطلب …