(۷۷۱) سوال: چطور قرآن حجتی بر علیه حامل خود است؟

جواب:

قرآن، کتاب الله سبحانه و تعالی است که آن را بر پیامبرش محمدﷺ  نازل فرموده تا هشدار دهنده‌ای برای عالمیان باشد و شنیدن آن را حجتی قرار داده که شخص را ملزم می‌کند. الله تعالی فرموده: {وَإِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ اسْتَجَارَكَ فَأَجِرْهُ حَتَّى يَسْمَعَ كَلَامَ اللَّهِ} [توبه:۶]: (و اگر یکی از مشرکان از تو پناه خواست، او را پناه ده تا اینکه کلام الله را بشنود). هر کسی کلام الله را بشنود در حالی که زبان عربی را می‌داند، حجت بر او اقامت شده است. حجت که بر او اقامه شده باشد، یا آنچه را که به مقتضای این حجت بر او واجب شده انجام می‌دهد یا با آن مخالفت می‌کند. به همین خاطر نیز رسول اللهﷺ فرمود: «و قرآن حجتی به نفع تو یا بر علیه توست».^[۱]

همچنین بر کسی که قرآن را می‌خواند، اما معنایش را نمی‌فهمد، واجب است که معنایش را از اهل علم بپرسد؛ زیرا الله سبحانه و تعالی این کتاب را نفرستاده که فقط تلاوت شود، بلکه فرستاده تا در آن تدبر کرده و به آن عمل نمایند. الله تعالی می‌فرماید: {كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ} [ص:۲۹]: (کتابی مبارک است که آن را بر تو نازل کردیم تا در آیاتش تدبر ورزیده و عاقلان، پند گیرند).

آنچه امروز باعث شده مردم از قرائت قرآن سودی نبرند، این است که به جز اندکی، بقیه‎ی مردم اصلا برای شناخت معانی قرآن فکر نمی‌کنند. می‌بینید که بیشتر مسلمانان قرآن را به قصد تلاوت و کسب اجر، تلاوت می‌کنند، نه برای تدبر و تامل و در مورد معانی آن سوال هم نمی‌پرسند. در این مورد، آنها و بی سوادان در یک حد هستند. الله عزوجل می‌فرماید: {وَمِنْهُمْ أُمِّيُّونَ لَا يَعْلَمُونَ الْكِتَابَ إِلَّا أَمَانِيَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَظُنُّونَ} [بقره:۷۸]: (و از آنها، کسانی هستند که از کتاب جز خواندنش، چیزی نمی‌دانند و فقط گمان می‌برند). در این آیه، الله سبحانه و تعالی کسانی را که از کتاب الله چیزی جز قرائتش نمی‌دانند، امّی و بی سواد خوانده است. پس بر همه واجب است که در معانی قرآن تدبر نموده و از آنچه در آن است، پند گیرند تا بدین وسیله قرآن، حجتی به نفع آنها باشد و نه بر علیه آنها.

***

^[۱] صحیح مسلم: کتاب الطهارة، باب فضل الوضوء، حدیث شماره: (۲۲۳). سنن نساء: کتاب الزکاة، باب وجوب الزکاة، حدیث شماره (۲۴۳۷). سنن ابن ماجه: کتاب الطهارة و سننها، باب الوضوء شطر الإیمان، حدیث شماره (۲۸۰). سنن دارمی: کتاب الطهارة، باب ما جاء فی الطهور، حدیث شماره (۶۷۹)، از ابومالک اشعری رضی الله عنه با این لفظ: «وَالْقُرْآنُ ‌حُجَّةٌ ‌لَكَ ‌أو ‌عليك».