(۷۳۶) سوال: من برخی از کتاب‌های تفسیر را مطالعه می‌کنم. اما ترسم این است که در بعضی از آنها چیزهایی مخالف با عقیده‌ی اهل سنت و جماعت وجود داشته باشد. چه نصیحتی به من دارید؟

جواب:

برخی از مفسرین بر مذهب کسانی هستند که نصوص متعلق به صفات الله تعالی را از دلالت ظاهری‌اش خارج می‌کنند. باید از این مذهب بر حذر بود؛ زیرا حقیقت این مذهب، تحریف کلام از جایگاه خود است و آن را چنان که مقصود الله تعالی است، تاویل نمی‌کنند. زیرا اگر الله تعالی می‌خواست مردم را بر معنایی خلاف ظاهر نصوص مورد خطاب قرار دهد، مخالف با چیزی است که به رسول اللهﷺ فرموده، که: {لا تُحَرِّكْ بِهِ لِسَانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ * إِنَّ عَلَيْنَا جَمْعَهُ وَقُرْآنَهُ * فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ * ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنَا بَيَانَهُ} [قیامت: ۱۹-۱۶]: (برای خواندن قرآن زبانت را نگردان که شتاب کنی * همانا جمع آوری و خواندن آن بر ماست * آنگاه که آن را خواندیم، از خواندنش پیروی کن * سپس بیان آن بر عهده‌ی ماست). نیز با این آیه مخالف است که می‌فرماید: {وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ} [نحل: ۴۴]: (و قرآن را بر تو نازل كرده‌ايم تا برای مردم آنچه را که برایشان نازل شده، روشن سازی). پس برای ما جایز نیست که کلام الله سبحانه و تعالی یا پیامبرشﷺ را چه در باب عقیده و چه در باب احکام عملی، از آنچه که در ظاهر بر آن دلالت دارد، خارج نماییم مگر اینکه دلیل داشته باشیم؛ زیرا الله تعالی ما را با زبان عربی واضح مورد خطاب قرار داده و وظیفه‌ی ماست که لفظ را به مقتضای همین زبان عربی واضح بفهمیم، مگر در صورتی که از طرف گوینده دلیلی داشته باشیم که منظورش از گفتن این سخن، ظاهر آن نیست. در این هنگام ما آن قسمت از کلامش را با بخش دیگری از کلامش تفسیر می‌کنیم. اما به مجرّد اوهام و تخیلات موجود نزد عده‌ای که مقتضای اثبات این صفات، تمثیل یا تشبیه است، این اجازه را نداریم که به وسیله‌ی آن بر قرآن و سنت رسول اللهﷺ حکم کنیم؛ زیرا اینها اوهامی است که گویندگانش تصور کرده‌اند صفات الله مثل صفات مخلوقات است. ولی نفهمیده‌اند که با نفی صفت، در وهله‌ی اول مرتکب تمثیل و در وهله‌ی دوم مرتکب تعطیل شده‌اند: چون به خاطر وهم و گمانی که دارند اول آمده و صفات الله تعالی را مثل صفات مخلوقات دانسته و پس از آن مرتکب تعطیل صفات شده؛ زیرا صفتی را که قرآن و سنت بر آن دلالت می‌دهند، نفی کرده است.

***