(۴۹۴) سوال: چگونه با اسماء الحسنی و نام‌های بسیار نیک الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ دعا کنم؟ آیا با نود و نه اسم دعا نمایم؟
جواب:
الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {وَلِلَّهِ الأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا} [الاعراف: ۱۸۰]: (الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ نام‌های بسیار نیکویی دارد؛ او را با آن‌ها فرا بخوانید) البته به این معنا نیست که در دعا تمامی آن نام‌ها را یاد کنیم زیرا پیامبر ﷺ الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را با برخی نام‌هایش فرا می‌خواند بدون این که تمام نام‌هایش را جمع کند.
چگونگی دعا با نام‌های الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ چنین است که آن نام‌ها را پیش از دعا یا در پایان آن بگویی و با آن به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ متوسل شوی؛ پیش از دعا چنان که بگویی: “اللّهُمَّ يَا غَفُورُ اغفِر لِي، يَا رَحِيمُ ارحَمنِي“: (ای الله!ای بخشنده! مرا ببخش و‌ای مهربان! بر من رحم بفرما) و… . در پایان دعا چنان که بگویی: “ربّ اغفِر لِي وَارحَمنِي إنَّكَ أنتَ الغَفُورُ الرَّحِيمُ”: (پروردگارا! مرا ببخش و بر من رحم فرما که تو همان بخشنده‌ی مهربان هستی). ابوبكر صدیق رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ از پیامبر ﷺ خواست که به وی دعایی بیاموزد تا آن را در نمازش بخواند لذا رسول الله به وی فرمود: «قُل: اللَّهمَّ إنِّي ظلَمتُ نَفسي ظلمًا كثيرًا ولا يغفرُ الذُّنوبَ إلَّا أنتَ فاغفِر لي مغفرةً من عندِكَ وارحَمني إنَّكَ أنتَ الغفورُ الرَّحيمُ»: (بگو: ای الله! همانا من بسیار به خود ستم کرده‌ام و فقط تو هستی که گناهان را می‌بخشی؛ پس از جانب خود مرا ببخش و بیامرز و بر من رحم فرما که تو همان بخشنده‌ی مهربان هستی). همان طور که توسل به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ با نام‌هایش در دعا جایز است، توسل به صفات الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ در دعا نیز جایز است؛ چنان که در حدیث صحیح آمده است: «اللَّهمَّ بعِلمِكَ الغيبَ وقدرتِكَ على الخلقِ أحيني ما عَلِمتَ الحَيَاةَ خَيراً لِي»۱ : (ای الله! توسل می‌جویم به علم تو به غیب و قدرت و چیرگی تو بر آفریدگان؛ مرا تا زمانی که میدانی زندگی برایم بهتر است، زنده بدار) این توسل به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ با علم و قدرت او است.
همچنین در دعای استخاره گفته می‌شود: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْتَخِيرُكَ بِعِلْمِكَ وَأَسْتَقْدِرُكَ بِقُدْرَتِكَ وَأَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ الْعَظِيمِ فَإِنَّكَ تَقْدِرُ وَلَا أَقْدِرُ وَتَعْلَمُ وَلَا أَعْلَمُ وَأَنْتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ»: (ای الله! من با توسل به علم تو از تو درخواست خیر دارم و با توسل به قدرت تو از تو نیرو می‌طلبم و از تو درخواست دارم که از فضل و بخشش بزرگ خود بر من ببخشایی؛ زيرا تو قادر و توانا هستی اما من قدرتی ندارم و تو مي‌داني اما من نمي‌دانم و تو دانای غيب و پنهان هستي) بنابراین توسل به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ با نام‌های نیکویش یا صفات والایش از امور مطلوب و پسندیده است و فرقی ندارد که به طور عام یا به طور خاص باشد که مثال‌ها را نیز در این باره دانستی.
مثال توسل به نام‌های الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ به طور عام، آن چه است که در حديث ابن مسعود رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ در دعای ناراحتی و اندوه، آمده است: «اللَّهُمَّ إنِّي عبدُكَ، ابنُ عبدِكَ، ابنُ أَمتِكَ، ناصيَتي بيَدِكَ، ماضٍ فيَّ حُكمُكَ، عَدلٌ فيَّ قَضاؤكَ، أسأَلُكَ بكلِّ اسمٍ هو لك، سمَّيتَ به نفْسَكَ، أو علَّمتَه أحدًا مِن خلْقِكَ، أو أنزَلتَه في كتابِكَ، أو استَأثَرتَ به في عِلمِ الغَيبِ عندَك، أنْ تجعَلَ القُرآنَ رَبيعَ قلبي، ونورَ صَدري، وجِلاءَ حُزني، وذَهابَ هَمِّي؛ إلَّا أذهَبَ الله هَمَّه وحُزنَه، وأبدَلَه مكانَه فَرحًا»: (ای الله! من بنده‌ی تو، فرزند بنده‌ی تو و فرزند كنیز تو هستم. پیشانی من به دست تو است، حكم تو درباره‌ی من مشخص و قطعی است، قضا و تقدیر تو در مورد من عدالت است، از تو می‌خواهم با هر اسمی که مخصوص تو است، خود را بدان نامیده‌ای یا آن را به برخی از بندگانت آموخته‌ای یا آن را در کتابت نازل نموده‌ای یا علم آن را در علم غیب، نزد خود نگه داشته‌ای؛ قرآن را بهار قلبم، نور سینه‌ام، نابودگر اندوهم و مایه‌ی زدودن غصه‌ام بگردان؛ هیچ کس نیست که غم و اندوه داشته باشد و این دعا را بگوید مگر این که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ اندوه و ناراحتی او را از بین می‌برد و شادمانی را جایگزین می‌نماید) بنابراین در این دعا توسل به تمام نام‌های الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ به طور عام، وجود دارد: “أسألُكَ بِكُلِّ اسمٍ هُوَ لَكَ سَمَّيتَ بِهِ نَفسَكَ“: (از تو می‌خواهم با هر اسمی که مخصوص تو است) اما تک تک آن نام‌ها را بر نشمرد.
***
- مسند احمد: (٣٠/ ٢٦٥)، شماره (۱۸۳۲۵) / سنن نسائی: كتاب السهو، باب نوع آخر من الدعاء، شماره (٦٠٩). ↩︎
