(۴۷۹) حکم دعا مؤذن مسجد هر پنج‌شنبه پیش از نماز عشاء

(۴۷۹) سوال: مؤذن مسجد، هر پنج‌شنبه پیش از نماز عشاء به مدح پیامبر ﷺ و دعا می‌پردازد که غالبا در مدیحه‌سرایی وی شعائر صوفیانه وجود دارد؛ مانند: “يا حبيب الخلق ما لي سواك” : (ای محبوب آفریدگان! غیر از تو کسی ندارم). توصیه‌ی شما چیست؟

جواب:

این کار بدون شک، بدعتی زشت و نادرست است که واجب است از آن نهی و دوری شود؛ زیرا در كتاب الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ، سنت رسول الله ﷺ و سنت خلفای راشدين، چنین چیزی وجود ندارد که البته هر چه در این سه مصدر وارد نشود، بدعت است. اگر کار نیک و درستی ‌بود، آنان پیش از ما انجام می‌دادند. ما نیز می‌دانیم و الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را گواه می‌گیریم که ما از صحابه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُم بر عبادت کردن الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ کوشاتر و حریص‌تر نیستیم، از آنان به نسبت آن چه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ دوست دارد آگاه‌تر نیستیم و بزرگداشت و تعظیمش را بیشتر به جا نمی‌آوریم که البته این حقایقی است که هیچ کس در مورد آن تردیدی ندارد. صحابه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُم نیز فقط عبادت‌هایی را انجام می‌دادند که رسول الله ﷺ بدان دستور داده و می‌دانیم که خیر و خوبی در پیروی از آنان است؛ چنان که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {وَالسَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ وَالَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ} [التوبه: ۱۰]: (پیشتازان نخستین از مهاجران و انصار و کسانی که به خوبی از آنان پیروی کردند، الله از آنان راضی گشت و آنان نیز از او خرسند شدند).
بنابراین بر تمام مسلمانان واجب است پیگیر سنّت رسول الله ﷺ و خلفای راشدين باشند تا از آن پیروی نمایند و از بدعت‌ها دوری کنند که فقط آنان را از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ دورتر می‌کند و چیزی جز رنج، سختی و تباه کردن قلب‌هایشان برایشان به ارمغان نمی‌آورد.
همچنین در قصیده‌ای که بدان اشاره شد، شرک ورزیدن به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ بلکه به فراموشی سپردن او وجود دارد؛ چنان که می‌گوید: (يا حبيب الخلق ما لي سواك): (ای محبوب آفریدگان! غیر از تو کسی ندارم).
الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ در این عبارت، چه جایگاهی دارد؟ این فرد که به پیامبر ﷺ می‌گوید: (کسی جز تو ندارم) الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را از یاد برده است، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ در نگاهش چیزی نیست و از نظر او، پیامبر ﷺ تنها کسی است که سود و زیان می‌رساند و و انسان‌ها از او کمک می‌گیرند و او را به دعا فرا می‌خوانند؛ که بدون شک، این گفتار و اعتقاد، شرک اکبر است و موجب خارج شدن فرد از اسلام می‌شود. کسی ‌که چنین چیزی بگوید و به مدلول و مفهوم آن معتقد باشد، هیچ عملی از جمله نماز، روزه، زکات و حج از او پذیرفته نیست و عملش مردود است تا این‌ که به درگاه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ توبه کند. بر مسلمانان واجب است این حقیقت را دریابند.
رسول الله ﷺ بنده و پیامبر است و شریف‌ترین ویژگی‌های ایشان، بنده و پیامبر بودن است و هیچ یک از ویژگی‌های ربوبيت را دارا نیست؛ بلکه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ چنین به ایشان امر می‌فرماید: {قُلْ لا أَقُولُ لَكُمْ عِنْدِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَلا أَقُولُ لَكُمْ إِنِّي مَلَكٌ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ} [الانعام: ۵۰]: (بگو: به شما نمی‌گویم که گنجینه‌های الله نزد من است و غیب را نمی‌دانم و به شما نمی‌گویم که من فرشته‌ام؛ فقط از چیزی پیروی می‌کنم که به من وحی می‌شود) بنابراین الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ به ایشان امر نمود که این ویژگی را از خود نفی کرده و بیان کند که وی تنها یک بنده‌ی فرمان‌بر است: {إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ} [انعام: ۵۰].
همچنین الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ به ایشان می‌فرماید: {قُلْ إِنِّي لا أَمْلِكُ لَكُمْ ضَرّاً وَلا رَشَداً * قُلْ إِنِّي لَنْ يُجِيرَنِي مِنَ اللَّهِ أَحَدٌ وَلَنْ أَجِدَ مِنْ دُونِهِ مُلْتَحَداً * إِلاَّ بَلاغاً مِنَ اللَّهِ وَرِسَالاتِهِ} [الجن: ۲۱-۲۳]: (بگو: قطعاً من سود و زیانی را برایتان در اختیار ندارم؛ بگو: هیچ کس هرگز مرا از الله در امان نخواهد داشت و در برابر او هیچ پناه‌گاهی ندارم؛ به جز رساندن پیغام‌ها و دستورات الله). همچنین می‌فرماید: {قُلْ لا أَمْلِكُ لِنَفْسِي نَفْعاً وَلا ضَرّاً إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ وَلَوْ كُنْتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لَاسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ وَمَا مَسَّنِيَ السُّوءُ إِنْ أَنَا إِلَّا نَذِيرٌ وَبَشِيرٌ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ} [الاعراف: ۱۸۸]: (بگو: هیچ سود و زیانی برای خودم در اختیار ندارم مگر آن ‌چه الله بخواهد. اگر غیب را می‌دانستم، خیر را برای خود زیاد می‌کردم و زیانی به من نمی‌رسید. من فقط یک هشدار دهنده و مژده ‌دهنده‌ برای گروهی هستم که ایمان می‌آورند).
آیات زیادی در این زمینه وجود دارد و در سیره‌ی پیامبر ﷺ نیز رخدادهای فراوانی وجود دارد که ثابت می‌کند وی برای جلب سود یا دفع زیان از خود، توانایی ندارد و از غیب خبر ندارد. بنابراین بر مؤمن واجب است درباره‌ی خود و پیامبر ﷺ که محبوب او است، تقوای الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را پیشه سازد و بداند که غلو درباره‌ی رسول الله ﷺ مورد پسند و تأیید خود ایشان نیست بلکه امتش را از آن نهی نموده است. کسی‌ که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و پیامبرش ﷺ را به راستی دوست دارد، باید در آن چه در شرع آمده از رسول الله ﷺ پیروی کند و زیاده‌روی یا کوتاهی نورزد؛ الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ} [آل عمران: ۳۱]: (بگو: اگر الله را دوست دارید، پس پیرو من باشید تا الله نیز شما را دوست بدارد و گناهانتان را ببخشد).
غلوهایی که درباره‌ی رسول الله ﷺ در بسیاری از سرزمین‌های اسلامی رخ می‌دهد، جای تأسف دارد؛ زیرا ناگزیر نشانه‌ی یکی از این دو چیز است:
اول: کمبود علمی اهل علم که در آن سرزمین وجود دارند.
دوم: کوتاهی علما در ابلاغ و رساندن علم حقیقی به این مردم عوام که گرفتار شرک اکبر شده‌اند و خود نمی‌دانند.
بنابراین بر علما که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ آنان را از نعمت علم برخودار نموده و از آنان پیمان گرفته، واجب است آن ‌را برای مردم تبیین نموده و پنهان نکنند، مردم را به سوی حقیقت فرا بخوانند، در دين الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ سازش و مداهنه نکنند، خواسته‌های افراد جاهل و ناآگاهی که چیزی از حقیقت نمی‌دانند را مراعات نکنند و در راه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ از سرزنش آنان رنجیده خاطر نگردند. اشکالی ندارد که راهی که آنان را به مقصود می‌رساند را در پیش بگیرند، حتی اگر زمان زیادی به طول بیانجامد، بلکه اگر راه نزدیک‌تری نباشد همین روش واجب خواهد بود اما سكوت در برابر این بدعت‌ها و رها کردن مردم عوام به حال خودشان و همراهی آنان در این امور، امری تأسف‌بار است.
امت اسلام هرگز استوار و برقرار نمی‌شود مگر زمانی ‌که به همان روش سلف صالح رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُم در عملی نمودن عبادت الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و اخلاص برای او، پیروی از پیامبر ﷺ و دوری از بدعت‌ها بازگردد؛ زیرا پایان این امت را فقط همان چیزی اصلاح می‌کند که آغازش را اصلاح کرده است؛ از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌خواهیم که همگی ما را از اهل صلاح و نیکی قرار دهد.

***

تعداد بازدید: 0

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل من العراق: في يوم الخميس وقبل صلاة العشاء يقوم المؤذن في المسجد بعمل المديح للرسول والدعاء، وغالبًا ما يكون في هذا المديح من شعائر الصوفية، كقولهم يا حبيب الخلق ما لي سواك. فما التوجيه؟

فأجاب رحمه الله تعالى: هذا العمل لا شك أنه بدعة منكرة يجب النهي عنها، والبعد عنها؛ وذلك لأنها لم ترد في كتاب الله، ولا سنة رسوله صلى الله عليه وسلم ولا سنة الخلفاء الراشدين وما عدا ذلك فهو بدعة، ولو كان خيرا لسبقونا إليه، ونحن نعلم ونشهد الله -عز وجل- أننا لسنا أشد حرصا من الصحابة على عبادة الله -عز وجل-، ولسنا أعلم بما يحبه الله من الصحابة رضي الله عنهم، ولسنا أشد تعظيما لله من الصحابة رضي الله عنهم، وهذه أمور مسلمة لا يمتري فيها أحد، وإذا كانت هذه الأمور مسلمة، ولم يحصل من الصحابة عمل سوى ما سنه رسول الله صلى الله عليه وسلم علمنا بأن الخير في اتباعهم كما قال الله -عز وجل-: ﴿ وَالسَّبِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنصَارِ وَالَّذِينَ اتَّبَعُوهُم بِإِحْسَنِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ﴾ [التوبة: ١٠٠].

فالواجب على جميع المسلمين أن يتحرَّوا سُنة رسول الله صلى الله عليه وسلم وخلفائه الراشدين فيتبعوها، وأن يبتعدوا عن البدع، التي لا تزيدهم من الله إلا بعدا، مع ما فيها من العناء والمشقة وإفساد القلوب.

ثم إن في هذا القصيد الذي أشار إليه السائل – ما هو شرك الله -عز وجل، بل نسيان الله – عز وجل، كما في قوله:

يا حبيب الخلق ما لي سواك

فأين الله ؟ إن هذا الرجل الذي يخاطب النبي – عليه الصلاة والسلام- بأنه ليس له سواه نسي الله عز وجل، وأن الله تعالى في نظره لم يكن شيئًا، وأن النبي صلى الله عليه وسلم هو الذي ينفع ويضر، وهو الذي يُدعى ويُستغاث به، وهذا بلا شك من الشرك الأكبر المخرج عن الملة، فمن قاله معتقدًا مدلوله فإنه لا تقبل منه صلاة، ولا زكاة ولا صيام ولا حج وعمله مردود عليه، حتى يتوب إلى الله، ويجب على المسلمين أن يعرفوا الأمر على حقيقته.

فإن رسول الله صلى الله عليه وسلم عبد رسول، وأشرف أوصافه أن يكون عبدًا رسولًا، وأنه لا حق له في شيء من خصائص الربوبية، بل قد قال الله آمرًا إياه: ﴿ قُل لا أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَايِنُ اللَّهِ وَلَا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَلَا أَقُولُ لَكُمْ إِنِّي مَلَكٌ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إلى ﴾ [الأنعام: ٥٠]. فأمره الله أن ينفي ذلك عن نفسه، وأن يبين أنه عبد مأمور مؤتمر : ﴿ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَى ﴾ [الأنعام: ٥٠].

وقال الله تعالى له: ﴿ قُلْ إِنِّي لَا أَمْلِكُ لَكُو ضَا وَلَا رَشَدًا قُلْ إِنِّي لَن يُجِيرَنِي مِنَ اللَّهِ أَحَدٌ وَلَنْ أَجِدَ مِن دُونِهِ مُلْتَحَدًا إِلَّا بَلَنَا مِنَ اللَّهِ وَرِسَلَتِهِ ﴾ [الجن: ۲۱-۲۳]. فأمره الله أن يقول: إنه لا يملك لأحد ضرا ولا رشدًا، بل هو نفسه لا يملك أن يدافع عن نفسه، كما قال تعالى: ﴿ قُلْ إِنِّي لَن يُجِيرَنِي مِنَ اللَّهِ أَحَدٌ وَلَنْ أَجِدَ مِن دُونِهِ مُلْتَحَدًا ﴾ [الجن: ٢٢]. وأن يبين للناس أنه ليس إلا رسولا يبلغ رسالة ربه، كما قال تعالى: ﴿ إلَّا بَلَغا مِنَ اللَّهِ وَرِسَلَتِهِ ﴾ [الجن: ۲۳]. والاستثناء هنا منقطع، فـ إلا فيه بمعنى لكن. و قال الله -عز وجل- آمرًا إياه أيضًا: ﴿ قُل لَّا أَمْلِكُ لِنَفْسِي نَفْعًا وَلَا ضَرًا إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ وَلَوْ كُنتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لَاسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ وَمَا مَسَّنِيَ السُّوءُ إِنْ أَنَا إِلَّا نَذِيرٌ وَبَشِيرٌ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ﴾ [الأعراف: ۱۸۸]. والآيات في هذا المعنى كثيرة، والحوادث الواقعة في عهد النبي يا التي تدل على أنه لا يملك لنفسه نفعا ولا ضرا، ولا يعلم الغيب، كثيرة أيضًا.

فعلى المؤمن أن يتقي الله عز وجل في نفسه، وفي رسوله وحبيبه صلى الله عليه وسلم وأن يعلم أن هذا الغلو الذي يغلو فيه برسول الله صلى الله عليه وسلم من الأمور التي يكرهها الرسول صلى الله عليه وسلم ولا يقرها، بل ينهى عنها عليه الصلاة والسلام-، وإذا كان صادقا في محبة الله ورسوله فليتبع الرسول صلى الله عليه وسلم على ما جاء من شرعه، دون تجاوز أو تقصير، يقول الله تعالى: ﴿ قُلْ إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ ﴾ [آل عمران: ٣١].

وإن الإنسان ليأسف إذا سمع ما يحدث في كثير من البلاد الإسلامية، من الغلو برسول الله ولا أن ذلك يُنبئ عن أحد أمرين لا مناص منهما:

1- إما قصور في علم من عندهم من أهل العلم.

٢- وإما تقصير من أهل العلم في إبلاغ الحق لهؤلاء العوام، الذين يقعون في الشرك الأكبر، وربما لا يشعرون.

فالواجب على أهل العلم الذين حملهم الله إياه، وأخذ عليهم الميثاق، أن يبينوه للناس، ولا يكتموه، وأن يدعوا الناس إلى الحق، وألا يداهنوا في دين الله، وألا يراعوا ضمائر الناس الجهال الذين لا يعلمون عن الحق شيئًا، وألا تأخذهم في الله لومة لائم، ولا مانع من أن يتبعوا الطريق التي يكون بها حصول المقصود، ولو على الزمن الطويل، بل قد تتعين هذه إذا لم تكن وسيلة أقرب منها، وأما السكوت وترك العامة على ما هم عليه، بموافقتهم ومصاحبتهم في هذا الأمر، فهو أمر يؤسف له.

ولن تقوم للأمة الإسلامية قائمة حتى تعود -بل بالأصح: حتى تتقدم – إلى ما كان عليه السلف الصالح؛ من تحقيق عبادة الله -عز وجل-، والإخلاص له، وتحقيق متابعة النبي ا ل وترك البدع، فإنه لن يصلح آخر هذه الأمة إلا ما أصلح أولها، نسأل الله أن يجعلنا جميعا من أهل الصلاح.