(۴۶۳) سوال: به نظر شما حکم جشن تولد و جشن مولودی برای تولد رسول الله ﷺ که نزد ما بسیار رواج دارد، چیست؟

جواب:

نظرم این است که می‌گویم: رسول الله ﷺ به سوی تمام خلق فرستاده شده است و بر همگان واجب است به او ایمان آورند و از او پیروی نمایند؛ با این وجود بر ما واجب است او را بیش از خود، پدر و مادر و فرزندانمان دوست بداریم زیرا او رسول الله است. از نمودها و مصادیق تعظیم پیامبر ﷺ و محبت به او، این است که در چیزی که برای ما تشریع نکرده بر وی پیش‌دستی نکنیم؛ زیرا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ * يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِیِّ وَلا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمَالُكُمْ وَأَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ} [الحجرات: ۱-۲]: (ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بر الله و فرستاده‌اش پیش‌دستی نکنید و تقوای الله را پیشه سازید که الله بسیار شنوا و بسیار دانا است. ‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بالاتر از صدای پیامبر، صدایتان را بلند نکنید و برایش فریاد نزنید چنان ‌که با یکدیگر بلند سخن می‌گویید، مبادا که اعمالتان باطل ‌شود در حالی ‌که متوجه نشوید).

برپا کردن جشن تولد برای پیامبر ﷺ از این سه حالت، خارج نیست:

اول: از روی محبت و بزرگداشت پیامبر ﷺ انجام شود.

دوم: برای بازی و سرگرمی باشد.

سوم: برای مشابهت به نصاری باشد که تولد عيسى ابن مريم ﷺ را جشن می‌گیرند.

اگر از روی محبت و بزرگداشت رسول الله ﷺ باشد، دین و عبادت خواهد بود زیرا محبت پیامبر ﷺ و بزرگداشت او از دین است؛ الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِداً وَمُبَشِّراً وَنَذِيراً * لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتُعَزِّرُوهُ وَتُوَقِّرُوهُ وَتُسَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَأَصِيلا} [الفتح: ۸-۹]: (ما تو را به عنوان شاهد و مژده‌دهنده و هشداردهنده فرستاده‌ایم تا به الله و فرستاده‌اش ایمان آورید و او را یاری کنید و بزرگ بدارید و صبح و شام تسبیح او بگویید) در صورتی که از دین باشد، ما نمی‌توانیم و اجازه نداریم چیزی که در دین پیامبر ﷺ نیست را تشریع کنیم؛ زیرا تشریع کردن چیزی در دین ایشان که از آن نیست، مستلزم دو چیز باطل است:

اول: این که رسول الله ﷺ خبر نداشته که این عمل از شریعت او است؛ که در این صورت، نسبت به دین و شریعتی که باید ابلاغ می‌نمود جاهل و ناآگاه بوده و کسانی که بعد از او آمده و این جشن‌ها را برگزار نموده‌اند، دين الله را از پیامبر ﷺ بهتر می‌شناختند که البته امکان ندارد هیچ فرد عاقلی چنین سخنی را بر زبان جاری کند، چه برسد به شخص مؤمن!

دوم: این که پیامبر ﷺ دانسته که این کار مشروع است اما آن را از امتش پنهان کرده است؛ که البته این مورد از مورد قبلی زشت‌‌تر و بدتر است چون بدین معنا است که پیامبر ﷺ قسمتی از دستورات الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را از امتش پنهان کرده است و این خیانت بزرگی است که رسول الله ﷺ از آن پاک و مبرا است. عایشه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهَا فرموده است: «لَوْ كانَ مُحَمَّدٌ ﷺ كاتِمًا شيئًا ممَّا أُنْزِلَ عليه لَكَتَمَ هذِه الآيَةَ {وَإِذْ تَقُولُ لِلَّذِي أنْعَمَ اللَّهُ عليه وأَنْعَمْتَ عليه أمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ واتَّقِ اللَّهَ وتُخْفِي في نَفْسِكَ ما اللَّهُ مُبْدِيهِ وتَخْشَى النَّاسَ واللَّهُ أحَقُّ أنْ تَخْشاهُ} [الأحزاب: ۳۷]^۱ : (اگر محمد چیزی از آن‌ چه الله نازل نمود را پوشانده بود، این آیه را پنهان می‌کرد: (وقتی با آن کسی که الله به او نعمت بخشید و تو به او نعمت دادی، می‌گفتی: (همسرت را نگه دار و از الله بترس) و چیزی را در دل پنهان می‌داری که الله آن را آشکار می‌سازد و از خلق می‌ترسی در حالی که الله سزاوارتر است که از او بترسی) بنابراین برپا کردن جشن تولد و مولودی‌خوانی برای تولد پیامبر ﷺ از روی محبت و بزرگداشت ایشان، امری باطل شد.

اما اگر برپا کردن این جشن برای سرگرمی و لهو باشد، بی‌تردید از زشت‌ترین کارها همین است که  برای بازی و سرگرمی کاری انجام دهند که ظاهرش بزرگداشت رسول الله ﷺ است؛ زیرا این نوعی تمسخر و ریشخند است. اگر بازی و سرگرمی است، چگونه به عنوان یک امر دینی برای بزرگداشت پیامبر ﷺ انجام می‌شود؟ اگر برای همانندی با نصارى در جشن تولد عيسى ابن مريم ﷺ باشد، شباهت به نصارى در چنین کاری، حرام است زیرا پیامبر ﷺ فرمود: «مَن تَشَبَّهَ بِقَومٍ فَهُوَ مِنهُم»^۲ : (کسی که خود را شبیه گروهی کند، از آن‌ها است).

همچنین می‌گوییم: هیچ‌کدام از صحابه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُم، تابعین و اتباع تابعین رَحِمَهُمُ‌الله جشن تولد پیامبر ﷺ را برگزار نکرده‌اند. این عمل در قرن چهارم هجری اتفاق افتاد. چرا سلف و پیشینیان امت، این عملی که انجام دهندگانش آن را از دین الله می‌دانند را انجام ندادند؟ آیا آنان رسول الله ﷺ را کم‌تر از ما دوست داشتند و بزرگ می‌داشتند؟ آیا آنان درباره‌ی حقوق و بزرگداشت پیامبر ﷺ کم‌تر از ما می‌دانستند؟

هر کس این جشن را به گمان بزرگداشت پیامبر ﷺ انجام ‌دهد و ادعا کند پیامبر ﷺ را تعظیم کرده و بزرگ می‌دارد، در حقیقت ادعا کرده است که بیش از صحابه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُم و تابعین و تبع تابعین رَحِمَهُمُ‌الله، رسول الله ﷺ را دوست دارد و به ایشان احترام می‌گذارد.

تردیدی نیست که محبت و بزرگداشت پیامبر ﷺ فقط با پیروی از سنت و روش او است که محکم‌ترین دلیل برای ابراز محبت و بزرگداشت شخص به نسبت ایشان، همین پیروی است اما پیش‌دستی بر او و نوآوری چیزهایی که خود وی تشریع نکرده است، دلیلی برای کمال محبت به رسول الله ﷺ و بزرگداشت وی شمرده نیست.

برخی می‌گویند: این مراسم را فقط برای یادآوری برپا می‌کنیم؛ می‌گوییم: سبحان الله! پیامبر ﷺ را با روشی یاد می‌کنید که خودش تشریع نکرده و صحابه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُم نیز آن را انجام نداده‌اند؟ در حالی ‌که برای یاد نمودن از ایشان، چیزی وجود دارد که به اجماع و اتفاق مسلمانان، ثابت و استوار است و از این بزرگ‌تر و با دوام‌تر است؟ تمام مسلمانان در اذان‌ نمازهای پنج‌گانه می‌گویند: “أشهد أن لا إله إلا الله وأشهد أن محمداً رسول الله“. تمام مسلمانان در نماز خود می‌گویند: “أشهد أن لا إله إلا الله وأشهد أن محمداً عبده ورسوله“. همه‌ی مسلمانان در پایان وضو می‌گویند: “أشهد أن لا إله إلا الله وأشهد أن محمداً عبده ورسوله“. یاد نمودن پیامبر ﷺ در هر عبادتی که شخص انجام می‌دهد، صورت می‌گیرد زیرا شرط پذیرش عبادت، اخلاص برای الله و پیروی از رسول الله ﷺ است. کسی که هنگام انجام عبادت، حضور قلب داشته باشد و به آن توجه کند، ناگزیر پیامبر ﷺ را هنگام آن عبادت در برابر خود احساس می‌کند که این خودش یادآوری است.

در هر صورت، برای ابراز محبت و بزرگداشت رسول الله ﷺ همان چیزی که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و پیامبرش ﷺ تشریع نموده‌اند، کافی است و به نوآوری و بدعت‌هایی که مردم آورده‌اند که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و پیامبرش ﷺ تشریع ننموده‌اند، نیازی نیست. از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌خواهیم که همگی را برای آن ‌چه خیر و نیکی است، موفق گرداند.

چنان که به گوش می‌رسد در این جشن‌ها و مراسم‌ها، مواردی از غلو و زیاده‌روی وجود دارد که چه بسا مسلمان را از دین خارج ‌کند. همچنین اختلاط مردان و زنان رخ می‌دهد که سبب فساد و فتنه می‌شود. از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌خواهم که زمینه‌ی رشد و هدایت را برای امت فراهم نماید و امت را برای آن چه مصلحت دین، دنیا، عزت و كرامت آنان در آن است، موفق گرداند که او بخشنده‌ی بزرگوار است.

***

1. صحیح مسلم: كتاب الإيمان، باب معنى قول الله عز وجل: {وَلَقَدْ رَوَاهُ نَزَلَةٌ أُخْرَى}، وهل رأى النبي ﷺ ربه ليلة الإسراء، شماره (۱۷۷). ↩︎
2. سنن أبوداود: كتاب اللباس، باب في لباس الشهرة، شماره (٤٠٣١). ↩︎