(۴۰۶) حکم ساختن مساجد بر قبر پیامبران و مشایخ اسلام

(۴۰۶) سوال: الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ مؤمنان را مورد خطاب قرار داده و از قرار دادن قبرها به عنوان مسجد، نهی نموده است اما برخی از مساجد را می‌بینیم که بر قبر پیامبران و مشایخ اسلام ساخته شده‌ است؛ آیا این کار، جایز است؟

جواب:

از عبارت سؤال چنین برداشت می‌شود که نهی از ساخت مسجد بر قبرها در قرآن آمده است زیرا گفت: الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ مؤمنان را مورد خطاب قرار داده و… ؛ اما چنین نیست و در قرآن چنین نیامده است اما رسول الله ﷺ افرادی که قبرها را مسجد قرار دهند را لعنت کرده است و این نهی در سنت بیان شده است.

تردیدی نیست که قرار دادن قبر به عنوان مسجد از گناهان کبیره است اما اگر قبری در مسجد وجود داشت، بررسی می‌کنیم‌: اگر مسجد بر قبر بنا شده باشد، واجب است مسجد تخریب گردد اما اگر قبر بعد از ساخت مسجد در آن قرار داده شده باشد، واجب است نبش شود و به بیرون از مسجد انتقال یابد؛ بنابراین هر کدام اول بوده باقی می‌ماند: اگر اول مسجد بوده قبر برداشته می‌شود اما اگر اول قبر بوده مسجد تخریب می‌شود. ساخت مسجد بر قبر جایز نیست و دفن مردگان در مسجد نیز جایز نیست.

ایرادی که بسیاری از مردم درباره‌ی قبر پیامبر ﷺ و دو یار ایشان که در مسجد نبوی وجود دارد مطرح می‌کنند نیز وارد نیست؛ زیرا مسجد بر این قبرها بنا نشده است بلکه مسجد، جدا و مستقل بوده است و این مکان نیز اتاق عایشه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهَا بود که رسول الله ﷺ همان جا که از دنیا رفتند دفن شدند ابوبکر و عمر رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُمَا نیز برگزیدند که کنار ایشان دفن شوند که البته ماجرای اصرار عمر رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ بر عایشه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهَا در این موضوع، مشهور است.

می‌گویم: این ایراد، وارد نیست زیرا این اتاق، مستقل و جدا از مسجد بود و پیامبر ﷺ و دو یارش در مسجد دفن نشده‌اند و مسجد نیز بر قبر آنان بنا نشده است؛ بلکه در زمان وليد بن عبدالملک بعد از سال نود هجری مسجد نیاز به توسعه داشت لذا والیان امور در آن زمان، تصمیم گرفتند که اتاق‌های همسران پیامبر ﷺ به مسجد اضافه شود که از جمله اتاق‌ها، اتاق عایشه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهَا بود اما این اتاق با بنای خودش جدا و مستقل از مسجد باقی ماند.

هر چند که برخی از مردم با این کار موافق نبودند و مخالفت کردند؛ اهل علم ذکر کرده‌اند که بیشتر صحابه در آن زمان در مدینه حضور نداشتند بلکه بیشتر آنان در سرزمین‌هایی که فتح شده بود پراکنده شده بودند. بنابراین اضافه کردن این اتاق به مسجد، در آن زمان با موافقت همه‌ی مردم نبوده است ولی این اتاق همان طور باقی ماند و تغییری نکرد زیرا تغییرش دشوار بود. به همین خاطر الحمدلله آن را همان طور که بود جدا از مسجد، باقی گذاشتند. قبرها داخل مسجد قرار داده نشده و مسجد نیز بر قبرها بنا نشده است.

***

تعداد بازدید: 3

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل من الجمهورية العراقية: إن الله -سبحانه وتعالى- يخاطب المؤمنين بتجنب اتخاذ القبور مساجد، فنری بعض المساجد مبنية فوق قبور الأنبياء والمشايخ السابقين في الإسلام، فهل يجوز هذا؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: الذي يفهم من صيغة السؤال أن النهي عن اتخاذ القبور مساجد جاء في القرآن؛ لأنه قال: إن الله يخاطب المؤمنين بتجنب…. فظاهر سؤاله أن ذلك في القرآن والأمر ليس كما ظن إن كان قد ظنه، فهذا ليس في القرآن، لكن النبي صلى الله عليه وسلم لعن المتخذين القبور مساجد، فجاء ذلك في السنة.

ولا شك أن اتخاذ القبور مساجد من كبائر الذنوب، ولكن إذا وجد قبر في مسجد ننظر : إذا كان المسجد مبنيا على القبر وجب هدمه وإزالته، وإن كان القبر موضوعا في المسجد بعد بنائه وجب إخراجه من المسجد، فإذا الحكم للأول منهما؛ إن كان الأول هو المسجد فإنه يزال القبر، وإن كان الأول القبر فإنه يهدم المسجد، ولا يجوز بناء المساجد على القبور، ولا يجوز دفن الموتى في المساجد.

ولا يرد على هذا ما استشكله كثير من الناس بالنسبة لقبر النبي صلى الله عليه وسلم وقبري صاحبيه الموجودين في المسجد النبوي، وذلك لأن المسجد لم يُبنَ عليهما، المسجد كان مستقلا، وهذه كانت حجرة لعائشة رضي الله عنها دفن فيها النبي صلى الله عليه وسلم حيث قبض، واختار أبو بكر أن يدفن معه، وكذلك عمر رضي الله عنهما، وقصة عمر في مراجعة عائشة في ذلك مشهورة.

أقول: لا يرد على ذلك؛ لأن هذه الحجرة كانت منفصلة متميزة عن المسجد، ولم يقبر النبي صلى الله عليه وسلم ولا صاحباه في المسجد، ولم يُبن عليهما أيضًا، لكن في زمن الوليد وفوق التسعين من الهجرة احتاج المسجد إلى زيادة، فرأى الولاة في ذلك الوقت أن يضاف إليه حجر زوجات النبي صلى الله عليه وسلم ومن جملتها حجرة عائشة رضي الله عنها، إلا أن الحجرة بقيت منفصلة متميزة عن المسجد ببنايتها.

على أن من الناس في ذلك الوقت من كره هذا الأمر، ونازع، فيه ولم يوافق عليه، وقد ذكر أهل العلم أن أكثر الصحابة رضي الله عنهم لم يكونوا موجودين في ذلك الوقت في المدينة، وأن الموجود من الصحابة في ذلك الوقت كانوا نازحين في البلاد الإسلامية التي فتحت وعلى هذا فالمسالة – أي إدخال الحجرة في المسجد- ليست موضع اتفاق من الناس في ذلك الوقت، إلا أنها بقيت ولم تغير؛ لأن تغييرها صعب، فلذلك أبقوها كما هي -والحمد الله – منفصلة عن المسجد، ولم توضع القبور داخل المسجد، ولا المسجد بني عليها.