(۳۹۱) سوال: برخی افراد که به پیامبر ﷺ سوگند می‌خورند، هرگاه از این کار نهی شوند، می‌گویند: مقصود ما سوگند نیست بلکه این سخن از روی عادت بر زبان جاری می‌شود. حکم این کار چیست؟

جواب:

قبل از جواب، باید بدانیم که سوگند به غير الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ شرك است؛ تفاوتی ندارد که این سوگند به پیامبر، یکی از فرشتگان، یکی از اولیاء، پدر، مادر، رئیس، وطن یا هر مخلوق دیگری باشد، شرک به غیر الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ شرک است زیرا پیامبر ﷺ فرمود: «مَن حَلَفَ بغيرِ اللهِ فقد كَفَرَ أو أَشرَكَ»: (هر کس به غیر الله سوگند یاد کند، کفر یا شرک ورزیده است) همچنین فرمود: «لا تَحْلِفُوا بآبائِكُمْ وَمَن كانَ حالِفًا فَلْيَحْلِفْ باللَّهِ»: (به پدرانتان سوگند یاد نکنید؛ کسی ‌که سوگند یاد می‌کند، باید به الله سوگند یاد کند).

بنابراین هر کس به پیامبر ﷺ سوگند یاد کند او را از این کار نهی می‌کنیم؛ زیرا مرتکب شرك‌ شده است و ما فقط از ظاهر آگاه هستیم لذا هر آن چه مخالفت آن با شرع ثابت شود را بر وی ایراد می‌گیریم. اگر ادعا کرد مقصود وی سوگند نیست و فقط از روی عادت بر زبانش جاری شده است، می‌گوییم: زبانت را عادت بده که سوگند به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ بر آن جاری شود، نه سوگند به پیامبر ﷺ و… که او نیز اگر خود را از سوگند خوردن به پیامبر ﷺ منع کند و خود را به سوگند به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ عادت دهد و در نیت و اراده‌اش با الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ صادق و راستین باشد، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ نیز این تغییر عادت را برایش آسان می‌‌نماید.

همچنین می‌گوییم: شایسته نیست انسان در سوگند زیاده‌ ‌روی کند زیرا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {وَاحْفَظُوا أَيْمَانَكُمْ} [المائده: ۸۹]: (سوگندهایتان را نگاه دارید) برخی از علما در تفسیر این آیه گفته‌اند: (یعنی در سوگند به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ زیاده‌ روی نکنید) مسلمان باید همیشه از سوگند به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ خودداری کند مگر در صورتی که ضرورت و نیاز رخ دهد که در این صورت، اشکالی ندارد اما این که برای هر سخن و خبری سوگند یاد کند، چه بسا  سبب شود که مردم در راست بودن سخنان وی تردید کنند زیرا هر خبری به آنان می‌دهد برایش سوگند یاد می‌کند.

بنابراین به این سؤال کننده می‌گوییم: از سوگند به پیامبر ﷺ خودداری کن حتی اگر هدفت سوگند نباشد و از روی عادت بر زبان جاری شود؛ سپس زبانت را عادت بده که در صورت نیاز به سوگند، فقط به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ سوگند یاد کنی.

همچنین به کسی که می‌خواهد به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ سوگند بخورد نیز توصیه می‌کنم همراه سوگند عبارت (إن شاء الله) را نیز بگوید؛ زیرا اگر سوگند خویش را به خواست و مشیئت الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ معلّق گرداند، دو فایده دارد:

فایده‌ی اول: کارش آسان می‌شود

فایده‌ی دوم: اگر به سوگند خود عمل نکرد، کفاره ندارد.

در حدیث صحیح از رسول الله ﷺ ثابت است که فرمود: «قَالَ سُلَيْمَانُ بْنُ دَاوُدَ نَبِيُّ الله: لَاَطُوفَنَّ اللَّيْلَةَ عَلَى سَبْعِينَ امْرَأَةٌ، كُلُّهُنَّ تَأْتِي بِغُلَامٍ يُقَاتِلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَقَالَ لَهُ صَاحِبُهُ – أَوِ الْمَلَكُ: قُلْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ، فَلَمْ يَقُلْ وَنَسِيَ، فَلَمْ تَأْتِ وَاحِدَةٌ مِنْ نِسَائِهِ إِلَّا وَاحِدَةٌ جَاءَتْ بِشِقٌ غُلَامٍ»: (پیامبر الله سلیمان بن داود گفت: به الله سوگند که امشب با هفتاد زن همبستر می‌شوم و هر کدامشان یک پسر به دنیا می‌آورد که در راه الله بجنگد. همراه وی یا فرشته‌ به او گفت: (بگو: إن شاء الله) اما فراموش کرد و نگفت؛ لذا هیچ کدام از همسرانش فرزندی به دنیا نیاورد مگر یک زن که نصف یک پسر به دنیا آورد) رسول الله ﷺ فرمود: «وَلَو قالَ: إنْ شاءَ اللَّهُ لَمْ يَحْنَثْ، وكانَ دَرَكًا له في حاجَتِهِ»: (اگر إن شاء الله گفته بود قسم‌گیر نمی‌شد و به هدف خود می‌رسید) به فرموده‌ی رسول الله ﷺ دقت کن که فرمود: اگر إن شاء الله گفته بود قسم‌گیر نمی‌شد و آن فرزندان در راه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌جنگیدند.

ای برادر! بنابراین زبانت را عادت بده که هنگام سوگند (إن شاء الله) بگویی تا این دو فایده را به دست آوری: آسان شدن کار و اگر به سوگند عمل نکردی کفاره بر تو لازم نیست.

***