(۳۸۸) سوال: حکم سوگند با عبارت “وَحَياة الله؛ یعنی: قسَم به زندگانی الله” چیست؟ آیا اشکالی دارد؟

جواب:

سوگند به حیات و زندگانی الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ درست است؛ زیرا سوگند باید به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ، اسمی از اسم‌هایش یا صفتی از صفت‌هایش باشد که (حیات و زندگانی) یکی از صفات الله است؛ لذا اگر شخصی بگوید: (سوگند به حیات الله که چنین و چنان می‌کنم) سوگندش جایز است و منعقد می‎‌شود.

 اما سوگند خوردن به حيات پیامبر، حيات وليّ، حيات خليفه یا حیات هر بزرگی غیر از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ شرک و نافرمانی از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و پیامبرش ﷺ است که صاحبش گناه کار است؛ زیرا پیامبر ﷺ فرمود: «مَن حَلَفَ بغيرِ اللهِ فقد كَفَرَ أو أَشرَكَ»: (هر کس به غیر الله سوگند یاد کند، کفر یا شرک ورزیده است) همچنین فرمود: «لا تَحْلِفُوا بآبائِكُمْ وَمَن كانَ حالِفًا فَلْيَحْلِفْ باللَّهِ»: (به پدرانتان سوگند یاد نکنید؛ کسی ‌که سوگند یاد می‌کند، باید به الله سوگند یاد کند).

می‌شنویم که بسیاری از مردم می‌گویند: سوگند به پیامبر، سوگند به جان پیامبر و سوگند به حیات پیامبر که چنین و چنان می‌کنم و ادعا می‌کنند که این سوگندها بدون قصد بر زبانشان جاری می‌شود؛ می‌گوییم: حتی در این حالت نیز زبانت را عادت بده که به هیچ کس غیر از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ سوگند یاد نکنی و خودت را از سوگند به غير الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ منع کن. دوست دارم برای برادرانم بیان نمایم که شایسته نیست زیاد سوگند یاد کند؛ زیرا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {واحفظوا أيمانكم} [المائده: ۸۹]: (سوگندهایتان را نگاه دارید) برخی از اهل علم در تفسیر این آیه گفته‌اند: (یعنی: زیاد سوگند یاد نکنید). اگر انسان بخواهد برای چیزی در آینده سوگند یاد کند باید بگوید: (إن شاء الله) زیرا گفتن این عبارت، دو فایده دارد:

فایده‌ی اول: این کار باعث آسان شدن کاری که بر آن سوگند یاد کرده و به دست آمدن مقصود می‌شود؛ دلیل این مسئله نیز داستان پیامبر سليمان ﷺ است که فرمود: «لَأَطُوفَنَّ اللَّيْلَةَ عَلَى سَبْعِينَ امْرَأَةٌ، كُلُّهُنَّ تَأْتِي بِغُلَامٍ يُقَاتِلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَقَالَ لَهُ صَاحِبُهُ – أَوِ الْمَلَكُ: قُلْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ، فَلَمْ يَقُلْ وَنَسِيَ، فَلَمْ تَأْتِ وَاحِدَةٌ مِنْ نِسَائِهِ إِلَّا وَاحِدَةٌ جَاءَتْ بِشِقٌ غُلَامٍ»: (به الله سوگند که امشب با هفتاد زن همبستر می‌شوم و هر کدامشان یک پسر به دنیا می‌آورد که در راه الله بجنگد. همراه وی یا فرشته‌ به او گفت: (بگو: إن شاء الله) اما فراموش کرد و نگفت؛ لذا هیچ کدام از همسرانش فرزندی به دنیا نیاورد مگر یک زن که نصف یک پسر به دنیا آورد) رسول الله ﷺ فرمود: «وَلَو قالَ: إنْ شاءَ اللَّهُ لَمْ يَحْنَثْ، وكانَ دَرَكًا له في حاجَتِهِ»: (اگر ان شاء الله گفته بود قسم‌گیر نمی‌شد و به هدف خود می‌رسید).

فایده‌ی دوم: اگر آن کار را انجام نداد، کفاره بر او واجب نمی‌شود؛ یعنی اگر قسَم خورد که کاری را انجام دهد اما آن را انجام نداد قسم‌گیر نمی‌شود (یعنی کفاره بر او واجب نمی‌شود) زیرا پیامبر ﷺ فرمود: «مَن حَلَفَ عَلى يَمينٍ فَقَالَ: إنْ شَاءَ اللهُ فلاَ حِنثَ عَلَيهِ»: (هر کس سوگند یاد کند و بگوید: (إن شاء الله) قسم‌گیر نمی‌شود).

***