(۲۶۵) سوال: آیا رزق و ازدواج، در لوح محفوظ نوشته شده است؟ مثلا آیا از قبل نوشته شده که من با فلان دختر معیّن ازدواج می‌کنم؟ آیا یک فرد هر مقدار هم تلاش کند، مقدار رزق و روزی او مشخص است؟ دلیل این مسائل چیست؟

جواب:

از زمانی که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ قلم را آفرید تا روز قیامت، هر چیزی که رخ می‌دهد در لوح محفوظ نوشته شده است زیرا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ چنان که در حدیث آمده است: «إنّ أوَّلَ مَا خَلَقَ اللهُ القَلَمَ قَالَ لَهُ: اكتُبْ. فَجَرَى فِي تِلكَ السَّاعَةِ بِمَا هُوَ كَائِنٌ إلَى يَومِ القِيَامَةِ»: (نخستین چیزی که الله آفرید، قلم بود؛ سپس به آن فرمود: بنویس. پس در آن لحظه، هر چیزی که تا روز قیامت وجود خواهد داشت و رخ می‌دهد را نوشت) همچنین از پیامبر ﷺ ثابت است که وقتی جنين چهار ماه را در شکم مادرش گذراند، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ فرشته‌ای را به سویش می‌فرستد تا روح در او بدمد و رزق، زمان مرگ، عمل و خوش‌بختی یا بدبختی‌ وی را بنویسد. رزق نیز نوشته شده است و کم و زیاد نمی‌شود اما الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ اسبابی قرار داده که موجب کاهش یا افزایش رزق می‌شود؛ از جمله:

۱- انسان برای کسب روزی کار و تلاش نماید همان طور که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ فرمود: {هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ ذَلُولاً فَامْشُوا فِي مَنَاكِبِهَا وَكُلُوا مِنْ رِزْقِهِ وَإِلَيْهِ النُّشُورُ} [الملک: ۱۵]: (او همان کسی است که که زمین را برایتان رام نمود؛ پس در اطرافش پراکنده شوید و از رزقش بخورید و برانگیخته شدن و بازگشت به سوی او است). ۲- صله‌ی رحم و به جای آوردن حقوق خویشاوندی از جمله خوبی به پدر و مادر و ارتباط با نزدیکان؛ زیرا پیامبر ﷺ فرمود: «مَن أحَبَّ أنْ يُبْسَطَ له في رِزْقِهِ، ويُنْسَأَ له في أثَرِهِ، فَلْيَصِلْ رَحِمَهُ»^۱ : (کسی‌ که دوست دارد و خوشحال می‌شود که رزقش زیاد شود یا عمرش طولانی شود باید به صله‌ی رحم بپردازد).

۳- تقوای الله همان طور که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً * وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لا يَحْتَسِبُ} [الطلاق: ۲-۳]: (هر کس تقوای الله را پیشه سازد، برایش راه چاره قرار می‌دهد و از جایی به او روزی می‌رساند که گمانش را نمی‌برد) نگو: رزق و روزی ثبت و مشخص شده است و در پی اسباب و عوامل رزق نمی‌روم. این سخن، بیان‌گر ناتوانی و ضعف است اما مقتضای عقل و زیرکی این است که برای رزق و آن ‌چه در دین و دنیا برایت سودمند است تلاش کنی. پیامبر ﷺ فرمود: «الكِّيسُ من دان نفسَه وعمل لما بعد الموتِ والعاجزُ مَن أتبَعَ نَفسَهُ هَوَاهَا وَتَمَنَّى عَلَى اللهِ»([۱]) : (زيرک کسی است که خويشتن را محاسبه کند و برای پس از مرگ تلاش نماید و ناتوان کسی است که از خواسته‌ها و آرزوهای نفسانی‌اش پيروی کند و امید نا به جا به الله داشته باشد).

([۱]) سنن ترمذی: أبواب صفة القيامة والرقائق والورع، باب ما جاء في صفة آنية الحوض، شماره(٢٤٥٩).

***

1. صحیح بخاری: كتاب البيوع، باب من أحب البسط في الرزق، شماره (٢٠٦٧) / صحیح مسلم: كتاب البر والصلة والآداب، باب صلة الرحم وتحريم قطيعتها، شماره (٢٥٥٧). ↩︎