(۲۰) سوال: فرق اسلام، ایمان و احسان چیست؟ آیا شخصی که اسلام داشته باشد و بقیه را ترک کند را تکفیر می‌کنیم یا خیر؟

جواب:

شیخ ابن عثیمین رَحِمَهُ‌الله جواب دادند:

فرق بین این سه را رسول ‌الله ﷺ زمانی که جبرئیل عَلَيْهِ‌السَّلَام از ایشان درباره‌ی اسلام، ایمان و احسان پرسید تبیین نموده و فرمود: «الإسْلامُ أَنْ تَشْهَدَ أنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، وَأَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ، وَتُقِيمُ الصَّلَاةَ، وَ تُؤْتِيَ الزَّكَاةَ، وَ تَصَوْمُ رَمَضَانَ، وَ تَحُجَّ الْبَيْتَ» : (اسلام این است که شهادت دهی هیچ معبودی – به حق – مگر الله وجود ندارد و اینکه محمد فرستاده‌ی الله است، نماز را بر پا داری، زکات را پرداخت کنی، رمضان را روزه بگیری و حج را به جای آوری) همچنین از ایشان در مورد ایمان پرسید که فرمود: «أَنْ تُؤْمِنَ بِاللَّهِ، وَمَلَائِكَتِهِ، وَكُتُبِهِ، وَرُسُلِهِ، وَالْيَوْمِ الْآخِرِ، وَالْقَدَرِ، خَيْرِهِ وَشَرِّهِ» : (این‌که به الله، ملائکه‌اش،  کتاب‌هایش، پیامبرانش، روز آخرت و – خیر و شر – قضا و قدر ایمان داشته باشی) در مورد احسان نیز از ایشان پرسید که فرمود: «أَنْ تَعْبُدَ اللَّهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ، فإِنْ لَم تَكُن تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ» : (این ‌که الله را به گونه‌ای پرستش کنی گویا او را می‌بینی، اگر تو او را نمی‌بینی او تو را می‌بیند)^۱ این همان فرق است. حکمِ  کسی که یکی از این ها را ترک کند نیازمند بسط و تفصیل است: هر کس شهادتین را ترک کرده و شهادت ندهد که هیچ معبودی – به حق – جز الله وجود ندارد و محمد ﷺ رسول ‌الله است به اجماع مسلمانان کافر و مُرتَدّْ (از دین برگشته) است، کسی که به شهادتین گواهی دهد اما نماز را ترک کند – بر قول راجح – کافر است که ادلّه‌ی این مسأله در این برنامه – نور علی الدرب – بسیار بر ما می‌گذرد، کسی که زکات، روزه یا حج را ترک کند – بر قول راجح – کافر نمی‌شود، دلیلش سخن عبدالله بن شقیق است که فرمود: (اصحاب رسول ‌الله ﷺ ترک ‌کردن هیچ عملی غیر از نماز را کفر نمی‌دانستند)^۲

ایمان: شش رکن دارد که اگر شخصی یکی از این ارکان را انکار کند کافر می‌شود، اگر به الله ایمان نداشته باشد کافر است، اگر به ملائکه‌اش ایمان نداشته باشد کافر است، اگر به کتاب‌هایش ایمان نداشته باشد کافر است، اگر به پیامبرانش ایمان نداشته باشد کافر است، اگر به روز آخرت ایمان نداشته باشد کافر است یا اگر به قضا و قدر ایمان نداشته باشد کافر است.

احسان همان کمال است که اگر انسان بدان عمل کند – بدون شک – کامل‌ترین است، یعنی: نماز بخواند گویا پروردگارش را می‌بیند، اگر او الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را نمی‌بیند، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ او را می‌بیند، لذا احسان، کمال و فضیلت است.

ترک ‌کردن یکی از ارکان ایمان، کفر است و اسلام نیازمند بسط و تفصیل است.

***

1. [تخریج این حدیث گذشت] ↩︎
2. [ترمذی: كتاب الإيمان، باب ما جاء في ترك الصلاة، رقم ٢٦٢٢] ↩︎