۵۰۷ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم این سخن که وقتی انسان حاکمی را مورد خطاب قرار می‌دهد، بگوید: «ای مولای من»، چیست؟

جواب دادند: ولایت دو نوع است:

اول: ولایت مطلق، که این ولایت، مثل سیادت مطلق، متعلق به الله عز و جل است. ولایت الله به معنای عام خود، شامل همه کس می‌شود. الله تعالی می‌فرماید: {ثُمَّ رُدُّوا إِلَى اللَّهِ مَوْلَاهُمُ الْحَقِّ أَلَا لَهُ الْحُكْمُ وَهُوَ أَسْرَعُ الْحَاسِبِينَ}[۱]، یعنی: {سپس به سوی الله سرور راستینشان باز گردانده می‌شوند؛ آگاه باشید که حکم و داوری از آنِ اوست و او سریع‌ترین حساب‌رس است}. در اینجا، ولایت الله را بر افترا زنندگان نیز قرار داد. این ولایتِ عام است. اما ولایت به معنای خاص، فقط خاص به مومنین پرهیزکار است. الله تعالی می‌فرماید: {ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ مَوْلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَأَنَّ الْكَافِرِينَ لَا مَوْلَى لَهُمْ}[۲]، یعنی: {زیرا الله کارساز مؤمنان است و کافران یاور و کارسازی ندارند}، و می‌فرماید: {أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ. الَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ}[۳]، یعنی: {بدانید که بر دوستان الله ترس و هراسی نیست و آنان غمگین نمی‌شوند. آنان که ایمان آوردند و تقوا و پرهیزکاری پیشه می‌کردند}. این ولایتِ خاص است.

دوم: ولایت مقید و مضاف. این ولایت برای غیر الله است و در لغت، دارای معانی زیادی است، که از آن جمله: ناصر، و متولی امور، و سید است. الله تعالی می‌فرماید: {وَإِنْ تَظَاهَرَا عَلَيْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِيلُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِينَ}[۴]، یعنی: {و اگر برای رنجاندن او با یکدیگر هم‌دست شوید، پس (از یاد نبرید که) الله و جبرئیل و مؤمنان نیکوکار، یاوران اویند}. نیز، رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «کسی که من مولای اویم، علی مولای اوست»، و رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «ولایت برده متعلق به کسی است که او را آزاد می‌کند».

بر این اساس اشکالی ندارد که کسی، تا مادامی که ترس از حرام وجود ندارد، به حاکم بگوید: «ای مولای من»، به معنی: سرورم.

[۱] – سوره أنعام، آیه «۶۲».

[۲] – سوره محمد، آیه «۱۱».

[۳] – سوره یونس، آیات «۶۲و۶۳».

[۴] – سوره تحریم، آیه «۴».