۴۷۲ – از شیخ رحمه الله سوال شد: جمع بین این احادیث چگونه است: «سید فقط الله تبارک و تعالی است»، و «من سید فرزندان آدم هستم»، و «برای سیدتان برخیزید»، و فرموده‌ی ایشان در مورد برده: «و بگوید: سید من»؟

جواب دادند: در این مورد بر چند قول اختلاف وجود دارد:

قول اول: نهی از سید گفتن هر کس غیر از الله، بر سبیل ادب، و اباحه‌ی آن بر سبیل جواز است. بنا بر این، نهی در اینجا برای تحریم نیست که با جواز آن در تعارض باشد.

قول دوم: نهی زمانی است که ترس از مفسده‌ای وجود داشته باشد، و این مفسده، تدرّج به سوی غلوّ است. اباحه زمانی است که هیچ محذوری وجود نداشته باشد.

قول سوم: نهی به خاطر خطاب است. یعنی کسی دیگر را این گونه مورد خطاب قرار داده و بگویی: «سیدی»، یا «سیدنا». زیرا ممکن است وقتی این گونه صدا زده شود، در نفس خود احساس غرور کند، و نیز به خاطر این است که ممکن است این شخص که مخاطبش را سید می‌نامد، خود را برای او خاضع و ذلیل کند. اما وقتی با صیغه‌ای بر خلاف این بیاید، اشکالی ندارد. مثل: «برای سیدتان برخیزید»، و «من سید فرزندان آدم هستم».

اما ممکن است گفته شود: حدیث رسول الله صلی الله علیه وسلم این را رد می‌کند و آن را مباح می‌داند. زیرا فرموده که برده می‌تواند به آقایش بگوید: «سید من».

در جواب گفته می‌شود: به کار برده شدن لفظ «سید من» توسط برده برای مالکش، امری معلوم است که هیچ پوشیدگی در آن نیست. به همین خاطر بر او حرام است که از حقوقی که سیدش بر او دارد، امتناع ورزد. اما آنچه برای من ظاهر است، این است که – والله أعلم – گفتن «سیدی» از طرف برده به آقایش، درست است. اما به شرطی که آن شخص که به او سید گفته می‌شود، اهلیت آن را داشته باشد، و همچنین ترس از محذوری مثل مغرور شدن سید یا ذلیل شدن گوینده وجود نداشته باشد. اما اگر مخاطب، اهلیّت آن را ندارد؛ مثلا فاسق یا زندیق باشد، به او «سید» گفته نمی‌شود. حتی اگر به فرض، دارای جاه و مرتبه‌ی بالاتری نیز باشد، و در حدیث نیز آمده است: «به منافق نگویید: «سید»، زیرا وقتی چنین چیزی بگویید، الله را غضبناک کرده‌اید». همچنین زمانی که ترس از مغرور شدن مخاطب یا ذلت متکلم وجود داشته باشد، نباید این لفظ به کار رود.