۳۷۶ – حکم توسل به پیامبر ﷺ چیست؟

۳۷۶ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم توسل به پیامبر علیه الصلاة و السلام چیست؟

جواب دادند: توسل به پیامبر صلی الله علیه وسلم چند نوع است:

اول: متوسله به ایمانش به رسول الله صلی الله علیه وسلم شود. این نوع توسل، صحیح است. مثلا بگوید: «پروردگارا، من به تو و پیامبرت ایمان آوردم، پس مرا بیامرز». این اشکالی ندارد، و الله تعالی این را در قرآن ذکر کرده و فرموده: رَبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا يُنَادِي لِلْإِيمَانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَيِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الْأَبْرَارِ}[۱]، یعنی: {ای پروردگارمان! ما ندای منادی توحید را شنیدیم که به سوی ایمان فرا می‌خواند و می‌گفت: «به پروردگارتان ایمان بیاورید». و ما ایمان آوردیم. ای پروردگار ما! گناهانمان را ببخش و ما را با نیکان بمیران}. به این خاطر که ایمان به پیامبر صلی الله علیه وسلم وسیله‌ای شرعی برای مغفرت گناهان و از بین رفتن سیئات است. پس در این صورت، به یک وسیله‌ی ثابت شرعی توسل جسته است.

دوم: متوسل به دعای رسول الله صلی الله علیه وسلم شود. یعنی برای کسی که درخواست دعا دارد، دعا کند. این نیز جایز بوده و ثابت است. اما این مورد، فقط در هنگام حیات ایشان صلی الله علیه وسلم صحیح است، و از عمر رضی الله عنه ثابت است که گفت: «پروردگارا، ما به پیامبرت متوسل می‌شدیم و به ما باران می‌دادی. و الان به عموی پیامبرمان متوسل می‌شویم، پس ما را باران ده»، و به عباس دستور داد برخاسته و دعا کند که الله سبحانه و تعالی به آنها باران دهد.

بنا بر این، توسل به دعای رسول الله صلی الله علیه وسلم در زمان حیات ایشان جایز بوده و هیچ اشکالی ندارد.

سوم: به جاه رسول الله صلی الله علیه وسلم متوسل شود. فرقی نمی‌کند که این توسل در زمان حیات ایشان باشد یا بعد از مرگشان. این توسل، بدعی بوده و جایز نیست. زیرا کسی جز رسول الله صلی الله علیه وسلم از جاه ایشان نفع نمی‌برد، و بر این اساس، جایز نیست کسی بگوید: پروردگارا، من با توسل به جاه پیامبرت از تو می‌خواهم که مرا بیامرزی، یا فلان چیز را به من روزی دهی. زیرا وسیله باید حتما وسیله باشد. وسیله از وسل ماخوذ شده که به معنی وصول به چیزی است. پس باید حتما این وسیله، راه رسیدن به آن چیز باشد، و اگر چنین نباشد ،توسله به آن سودی ندارد.

بر این اساس می‌گوییم: توسل به رسول الله صلی الله علیه وسلم سه نوع است:

نوع اول: توسل به ایمان به رسول الله و پیروی از او. این نوع توسل هم در زمان حیات ایشان و هم بعد از وفات ایشان جایز است.

نوع دوم: توسل جستن به دعای ایشان. یعنی از رسول الله صلی الله علیه وسلم بخواهد برایش دعا کند. این نوع توسل فقط در زمان حیات ایشان جایز است. اما بعد از وفاتشان جایز نیست. زیرا ایشان بعد از اینکه از دنیا رفتند، نمی‌توانند برای کسی دعا کنند.

نوع سوم: توسل کردن به جاه و منزلت ایشان نزد الله. این نوع توسل، نه در زمان حیات ایشان و نه پس از مرگشان، جایز نیست. زیرا جاه و منزلت ایشان، وسیله نیست؛ چرا که انسان را به مقصودش نمی‌رساند. از این جهت که جاه، دستاورد ایشان نیست.

حال اگر کسی گفت: من نزد قبر رسول الله صلی الله علیه وسلم رفته و از ایشان خواستم که برایم طلب مغفرت کند، یا خواستم که نزد الله برایم شفاعت کند. آیا این کار جایز است یا خیر؟

می‌گوییم: خیر، جایز نیست.

اگر گفت: آیا الله نمی‌فرماید: {وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِيمًا}[۲]، یعنی: {و اگر آنان در آن هنگام که به خود ستم کردند، نزدت می‌آمدند و از الله درخواست آمرزش می‌نمودند و پیامبر نیز برایشان آمرزش می‌خواست، الله را توبه‌پذیر و رحیم می‌یافتند}؟

به او می‌گوییم: بله، الله تعالی چنین فرموده است. اما ایشان فرموده: {وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا: و اگر آنان در آن هنگام که ستم کردند}، و «إذ» برای گذشته به کار می‌رود، و ظرفی برای آینده نیست. الله نفرمود: «وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذَا ظَلَمُوا: و اگر آنها وقتی ظلم می‌کردند». بنا بر این آیه در مورد واقعه‌ای سخن می‌گوید که در زمان رسول الله صلی الله علیه وسلم اتفاق افتاد. همچنین، استغفار رسول الله صلی الله علیه وسلم بعد از وفاتشان، امری غیر ممکن است. زیرا وقتی انسان از دنیا رفت، چنان که رسول الله صلی الله علیه وسلم ذکر می‌فرماید، عملش قطع می‌شود، مگر از سه جهت: «صدقه‌ی جاریه، یا علمی که نافع باشد، یا فرزندی صالح که برایش دعا کند». پس انسان بعد از مرگش نمی‌تواند برای کسی دعا کند، بلکه حتی برای خودش نیز نمی‌تواند دعا کند، زیرا عملش قطع شده است.

[۱] – سوره آل عمران، آیه «۱۹۳».

[۲] – سوره نساء، آیه «۶۴».

تعداد بازدید: 1

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

(376) وسئل فضيلة الشيخ : عن حكم التوسل بالنبي ، ﷺ ؟

فأجاب قائلاً : التوسل بالنبي – ﷺ – أقسام :

الأول : أن يتوسل بالإيمان به فهذا التوسل صحيح، مثل أن يقول : : “اللهم إني آمنت بك وبرسولك فاغفر لي”؛ وهذا لا بأس به ؛ وقد ذكره الله-تعالى- في القرآن الكريم في قوله : (ربنا إننا سمعنا منادياً ينادي للإيمان أن آمنوا بربكم فآمنا ربنا فاغفر لنا ذنوبنا وكفر عنا سيئاتنا وتوفنا مع الأبرار) (سورة آل عمران ، الآية “193”) ، ولأن الإيمان بالرسول – ﷺ – وسيلة شرعية لمغفرة الذنوب، وتكفير السيئات؛ فهو قد توسل بوسيلة ثابتة شرعاً.

الثاني : أن يتوسل بدعائه – ﷺ – أي بأن يدعو للمشفوع له؛ وهذا أيضاً جائز وثابت لكنه لا يمكن أن يكون إلا في حياة الرسول – ﷺ -؛ وقد ثبت عن عمر – رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ – أنه قال: “اللهم إنا كنا نتوسل إليك بنبينا فتسقينا، وإنا نتوسل إليك بعم نبينا فاسقنا” وأمر العباس أن يقوم فيدعو الله- سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ – بالسقيا؛ فالتوسل في حياة النبي – ﷺ –بدعائه جائز، ولا بأس به.

الثالث : أن يتوسل بجاه الرسول ، ﷺ ، سواء في حياته، أو بعد مماته: فهذا توسل بدعي لا يجوز؛ وذلك لأن جاه الرسول –ﷺ- لا ينتفع به إلا الرسول – ﷺ –؛ وعلى هذا فلا يجوز للإنسان أن يقول : : اللهم إني أسألك بجاه نبيك أن تغفر لي أو ترزقني الشيء الفلاني ؛ لأن الوسيلة لا بد أن تكون وسيلة ؛ والوسيلة مأخوذة من الوسل بمعنى الوصول إلى الشيء؛ فلا بد أن تكون هذه الوسيلة موصلة إلى الشيء وإذا لم تكن موصلة إليه فإن التوسل بها غير مجد، ولا نافع ؛ وعلى هذا فنقول : التوسل بالرسول – ﷺ – ثلاثة أقسام:

القسم الأول : أن يتوسل بالإيمان به، واتباعه؛ وهذا جائز في حياته، وبعد مماته.

القسم الثاني : أن يتوسل بدعائه أي بأن يطلب من الرسول – ﷺ – أن يدعو له فهذا جائز في حياته لا بعد مماته؛ لأنه بعد مماته متعذر.

القسم الثالث: أن يتوسل بجاهه، ومنزلته عند الله؛ فهذا لا يجوز لا في حياته، ولا بعد مماته؛ لأنه ليس وسيلة؛ إذ إنه لا يوصل الإنسان إلى مقصوده؛ لأنه ليس من عمله.

فإذا قال قائل : جئت إلى الرسول – ﷺ – عند قبره، وسألته أن يستغفر لي، أو أن يشفع لي عند الله فهل يجوز ذلك أولا ؟

قلنا : لا يجوز .

فإذا قال: أليس الله يقول: (ولو أنهم إذ ظلموا أنفسهم جاءوك فاستغفروا الله واستغفر لهم الرسول لوجدوا الله تواباً رحيماً) (سورة النساء ، الآية “64”) .

قلنا له: بلى إن الله يقول : ذلك ، ولكن يقول : (ولو أنهم إذ ظلموا) و (إذ) هذه ظرف لما مضى، وليست ظرفاً للمستقبل ؛ لم يقل الله : ولو أنهم إذ ظلموا ..، بل قال (إذ ظلموا) . فالآية تتحدث عن أمر وقع في حياة الرسول- ﷺ-واستغفار الرسول– ﷺ – بعد مماته أمر متعذر؛ لأنه إذا مات العبد انقطع عمله إلا من ثلاث – كما قال الرسول – ﷺ –:”صدقة جارية ، أو علم ينتفع به ، أو ولد صالح يدعو له” . فلا يمكن لإنسان بعد موته أن يستغفر لأحد؛ بل ولا يستغفر لنفسه أيضاً؛ لأن العمل انقطع.

مطالب مرتبط:

۳۸۰ – آیا عمر رضی الله عنه هنگام قحطی، به وسیله‌ی عباس بن عبدالمطلب از الله طلب باران می‌کرد؟

آیا حدیث انس بن مالک رضی الله عنه که می‌گوید: عمر رضی الله عنه هنگامی که قحطی می‌شد، به وسیله‌ی عباس بن عبدالمطلب از الله طلب باران می‌کرد، و می‌گفت: «پروردگارا، ما به وسیله‌ی پیامبرمان از تو طلب باران می‌کردیم، و ما را باران می‌دادی. و الان به وسیله‌ی عموی پیامبرمان به تو متوسل می‌شویم. پس ما را باران ده. پس الله به آنان باران می‌داد»، صحیح است؟ و آیا دال بر جواز توسل به جاه اولیاست؟

ادامه مطلب …

۳۷۹ – آیا پیامبر ﷺ در حدیثی به مرد نابینا گفته است که برای شفا به او توسل کند؟

این حدیث که: کوری نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمده و گفت: یا رسول الله، از الله بخواه که چشمانم را بینا کند. فرمود: «یا رهایت کنم»[1]. گفت: یا رسول الله، از بین رفتن بینایی‌ام برای خیلی سخت است. فرمود: برو وضو بگیر، سپس دو رکعت نماز بخوان، و بگو: «پروردگارا، من از تو می‌خواهم و با توسل به پیامبرمان محمد صلی الله علیه وسلم، نبیّ رحمت، به سوی تو متوجه می‌شوم. ای محمد، من به وسیله‌ی تو متوجه پروردگارم می‌شود تا حاجتم روا شود». صحت این حدیث در چه حدی است؟

ادامه مطلب …

۳۸۱ – آیا این‌گونه دعا کردن: «پروردگارا با توسل به حقی که دعا کنندگان بر تو دارند، از تو می‌خواهم…» درست است؟

۳۸۱ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم این دعا چیست: «پروردگارا با توسل به حقی که دعا کنندگان بر تو دارند، از تو می‌خواهم»؟ آیا دعا کنندگان، حقی بر الله دارند؟ جواب دادند: اول از هر چیز، واجب است که بدانیم توسل به الله، دو نوع است: جایز: نوعی است که در شرع […]

ادامه مطلب …

۳۷۷ – آیا توسل از مسائل عقیده است؟ حکم توسل به صالحین چیست؟

۳۷۷ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا توسل، جزئی از مسائل عقیده است؟ حکم توسل به صالحین چیست؟ جواب دادند: توسل جزء عقیده است. زیرا کسی که متوسل می‌شود، عقیده دارد که این وسیله برای حصول خواسته‌اش، یا دفع مکروهش، تاثیر دارد. پس، توسل در حقیقت یکی از مسائل عقیده است. زیرا انسان […]

ادامه مطلب …

۳۷۵ – آیا توسل جایز است؟ انواع توسل چیست؟

۳۷۵ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم توسل چیست؟ و چه اقسامی دارد؟ جواب دادند: توسل، اتخاذ وسیله است. وسیله «هر چیزی است که با آن به هدف دستیابی شود». از وصل می‌آید. چون، صاد و سین متناوب هستند؛ همان طور که گفته می‌شود: صراط و سراط. بصطه و بسطه. توسل در دعا […]

ادامه مطلب …

۳۷۴ – حکم توسل چیست؟

۳۷۴ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم توسل چیست؟ جواب دادند: این سوالی مهم است که دوست دارم آن را مفصل جواب دهم. پس می‌گویم: توسل: مصدرِ «تَوَسَّلَ، یَتَوَسَلُ»، یعنی وسیله‌ای گرفت که او را به مقصود و هدفش برساند. پس، اصل این کلمه، طلب رسیدن به هدفی است که قصد دارد به […]

ادامه مطلب …