۲۷۸ – از شیخ رحمه الله سوال شد: در حدیث آمده: «هیچ زمانی بر مردم نمی‌گذرد مگر اینکه زمانه‌ی بعد از آن، بدتر از آن است». اما چه می‌شود گفت در مورد زمان‌هایی که شرک و بدعت و جهل در آن منتشر بوده، و سپس زمان بعد از آن، بهتر از آن بوده. زیرا شرک از بین رفته یا کم شده و بدعت‌ها از بین رفته و علم انتشار یافته است. مثال آن، زمان قبل از دعوت شیخ محمد بن عبدالوهاب رحمه الله، و سپس زمانی است که دعوت ایشان منتشر شد؟
جواب دادند: این حدیث را انس بن مالک رضی الله عنه گفت. زمانی که مردم نزد او آمده و از ظلم حجاج بن یوسف ثقفی شکایت کردند، این حدیث از پیامبر صلی الله علیه وسلم را به آنها گفت: «هیچ زمانی بر مردم نمی‌گذرد مگر اینکه زمانه‌ی بعد از آن، بدتر از آن است، تا زمانی که پروردگارتان را ملاقات نمایید». انسان دراین مورد فقط به یک قسمت از زمین یا به یک نسل از مردم نگاه نمی‌کند. بلکه به عموم نظر می‌اندازد. وقتی مقدر شد که شرک و فتنه‌ها از قسمتی از زمین محو شوند، به این معنا نیست که از همه‌ی زمین محو و یا کم شده است. منظور از این حدیث نیز، عموم است، و منظور، طایفه‌ی خاص یا قسمت خاصی از زمین به عینه نیست. نیز می‌شود گفت این حدیث، بنا بر اغلب است. بنا بر این، هر خیری که بعد از شرّی به وقوع پیوندند، حتی اگر این خیر، عام باشد، خاص کننده‌ی این حدیث است.
