۲۳۲ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا توبه‌ی کسی که الله یا پیامبرش صلی الله علیه وسلم را دشنام دهد، پذیرفته می‌شود؟

جواب دادند: اختلاف در این مورد بر دو قول است:

قول اول: توبه‌ی کسی که الله تعالی یا پیامبرش را دشنام دهد، پذیرفته نمی‌شود، و این قولِ مشهور در نزد حنابله است. بلکه چنین شخصی کشته می‌شود، و بر جنازه‌اش نماز خوانده نمی‌شود، و برایش دعای رحمت نمی‌شود، و در محلی دور از قبرستان مسلمانان دفن می‌شود.

قول دوم: توبه‌ی کسی که الله یا رسولش را دشنام دهد، پذیرفته می‌شود. وقتی توبه‌اش پذیرفته می‌شود که بدانیم صادقانه توبه کرده و به خطایش اعتراف کند، و الله را با اوصاف تعظیمی که شایسته‌ی اوست تعظیم کند. دلیل این قول، عموم ادله‌ای است هکه در مورد قبول توبه وجود دارند. مانند این فرموده‌ی الله تعالی: {قُلْ يَاعِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ}[۱]، یعنی: {بگو: ای بندگان من که با زیاده‌روی در گناهان به خویشتن ستم کرده‌اید! از رحمت الله نا امید نباشید. بی‌گمان الله، همه‌ی گناهان را می‌آمرزد. به‌راستی که او، همان ذات آمرزنده و رحیم است}. همچنین در میان کفار کسانی هستند که الله را دشنام می‌دهند، اما توبه‌شان پذیرفته می‌شود. صحیح نیز همین است. اما این نکته را باید بدانیم که دشنام دهنده به پیامبر صلی الله علیه وسلم، توبه‌اش پذیرفته می‌شود و کشتنش نیز واجب است؛ بر خلاف کسی که الله را دشنام می‌دهد، زیرا چنین شخصی، توبه‌اش پذیرفته شده و کشته نمی‌شود؛ زیرا الله فرموده که اگر بنده توبه کند، او از حق خود می‌گذرد. اما کسی که به رسول الله صلی الله علیه وسلم دشنام داده، دو مساله به او تعلق می‌گیرد:

اول: امر شرعی، به خاطر اینکه فرستاده‌ی الله تعالی است، و از این جهت، وقتی توبه کرد، توبه‌اش از لحاظ شرعی پذیرفته می‌شود.

دوم: امر شخصی، و در این مورد، توبه‌اش پذیرفته نمی‌شود. چون حق آدمی است و معلوم نیست که بخشیده باشد یا خیر. بر این اساس، کشته می‌شود. اما وقتی کشته شد، او را غسل داده، کفن می‌کنیم و بر او نماز خوانده و در کنار مسلمانان دفنش می‌کنیم.

این قولی است که شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله نیز آن را اختیار کرده و در این مورد کتابی نوشته به نام «الصارم المسلول فی تحتّم قتل سابّ الرسول»، و نوشتن این کتاب بدین خاطر بود که اهانتی در حق رسول الله صلی الله علیه وسلم صورت گرفته بود. همچنین، اگر کسی به رسول الله صلی الله علیه وسلم تهمت فاحشه بزند، شلاق نمی‌خورد، بلکه کشته می‌شود.

اگر گفته شود: آیا ثابت نیست که کسانی در زمان حیات رسول الله صلی الله علیه وسلم ایشان را دشنام دادند، و رسول الله صلی الله علیه وسلم توبه‌ی آنها را پذیرفت؟

جواب داده می‌شود: این درست است. اما این در زمان حیات ایشان بوده است، و او حقی را که متعلق به خودش بوده، بخشیده. اما بعد از مرگ ایشان، هیچ کس نمی‌تواند حق پیامبر را ببخشد. بنا بر این واجب است حکمی را که دشنام دادن به ایشان، اقتضا می‌کند، یعنی کشتن شخص دشنام دهنده، اجرا کنیم. اما قبول توبه‌اش، بین او و الله تعالی است.

اگر گفته شد: اگر این احتمال را بدهیم که ایشان اگر زنده بود، احتمال داشت چنین شخصی را ببخشد، در این صورت بهتر نیست که در حکم بر چنین شخصی، توقف کنیم؟

جواب داده می‌شود: این مساله باعث توقف در حکم نمی‌شود. چون با دشنام دادن، مفسده حاصل شده، و از بین رفتن اثر این دشنام، معلوم نیست، و اصل این است که اثرش باقی می‌ماند.

اگر گفته شود: آیا غالبا این گونه نیست که رسول الله صلی الله علیه وسلم هر کس که ایشان را دشنام می‌داد، می‌بخشید؟

در جواب گفته می‌شود: بله، و چه بسا این بخشش در زمان حیات ایشان صلی الله علیه وسلم متضمن مصلحتی که همان ایجاد الفت است، بوده، چنان که رسول الله صلی الله علیه وسلم اعیان منافقان را می‌شناخت، اما آنها را نکشت «تا کسی نگوید که محمد، اصحابش را می‌کشد». اما الان اگر کسی را به عینه بدانیم که از منافقان است، او را می‌کشیم. ابن قیم رحمه الله می‌گوید: «به قتل نرساندن منافق معلوم النفاق، فقط در زمان حیات ایشان صلی الله علیه وسلم بوده است».

[۱] – سوره زمر، آیه «۵۳».