۲۰۷ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا شر نیز در قَدر الهی وجود دارد؟
جواب دادند: چیزی به نام شر، در قَدَر وجود ندارد. بلکه شر، در مقدور است، نه در قَدَر. معروف است که به مردم مصیب‌هایی می‌رسد و نیز خیرات هم به آنها می‌رسد. خیرات، خیر هستند و مصایب، شرند. اما شرّ در فعل الله تعالی نیست. یعنی فعل الله و تقدیر او تعالی، شر نیست. شر، در مفعولات الله است و نه در فعل او تعالی، و الله تعالی این شرّ را برای خیر مقدر فرموده است، چنان که می‌فرماید: {ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ}[۱]، یعنی: {فساد در خشکی و دریا به خاطر آنچه مردم کرده‌اند، ظاهر شده است}. این بیانِ سببِ فساد است. اما در مورد حکمت آن، در ادامه، فرمود: {لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ}، یعنی: {تا (پروردگار) سزای بخشی از اعمالشان را به آنان بچشاند}، بنا بر این، نتیجه‌ی این مصیبت‌ها خیر است. پس شر به پروردگار نسبت داده نمی‌شود، بلکه به مفعولات و مخلوقات پروردگار نسبت داده می‌شود. با اینکه این مفعولات و مخلوقات، از یک طرف شر، و از طرف دیگر، خیر هستند. به خاطر اذیتی که از آنها حاصل می‌شود، شر هستند، اما به خاطر آنچه از عاقبت نیکو که به خاطرشان حاصل می‌شود، خیر هستند: {لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ}، یعنی: {تا (پروردگار) سزای بخشی از اعمالشان را به آنان بچشاند}.
[۱] – سوره روم، آیه «۴۱».
