۱۵۶ – از شیخ رحمه الله سوال شد: جواب کسی را که منکر عذاب قبر است و می‌گوید اگر قبری را باز کنید، می‌بینید که هیچ تغییر نکرده؛ نه تنگ شده و نه فراخ، چگونه باید داد؟

جواب دادند: از چند جهت جواب کسی که عذاب قبر را انکار می‌کند، و می‌گوید اگر قبر باز شود، مشاهده می‌شود که تغییر نکرده، داده می‌شود:

اول: عذاب قبر به وسیله‌ی شرع ثابت شده است. الله تعالی در مورد آل فرعون می‌فرماید: { النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا غُدُوًّا وَعَشِيًّا وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ}[۱]، یعنی: {آتش صبحگاهان و شامگاهان بر آنها عرضه می‌شود، و روزی که قیامت برپا شود، «گفته می‌شود» ای آل فرعون، به عذابی شدیدتر وارد شوید}، و رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: {اگر ترس از این نبود که کسی را دفن نکنید، از الله می‌خواستم که عذاب قبری را که می‌شنوم به شما بشنواند. سپس رو به ما کرده، فرمود: از عذاب آتش به الله پناه برید، از عذاب آتش به الله پناه برید، از عذاب آتش به الله پناه برید»، و این فرموده‌ی رسول الله صلی الله علیه وسلم در مورد شخص مومن: «قبرش تا آنجایی که چشمش کار می‌کند، برایش فراخ می‌شود»، و دیگر نصوصی که جایز نیست با گفتار واهی با آنها معارضه کرد. بلکه واجب است آنها را تصدیق کرده و به آنها اذعان نمود.

دوم: عذاب قبر در اصل بر روح است، و بر بدن محسوس نیست. اگر امری بود که بر بدن نیز محسوس بود، دیگر جزئی از ایمان به غیب به شمار نمی‌آمد و ایمان به آن فایده‌ای نداشت. اما این از امور غیبی است، و احوال برزخ با حالات دنیا قابل قیاس نیست.

سوم: عذاب و نعیم و وسعت قبر و تنگی آن را فقط میت حس می‌کند. انسان نیز گاهی در خواب و در حالی که بر فراش خود خوابیده، می‌بیند که ایستاده و می‌رود و می‌آید، و کتک می‌زند و کتک می‌خورد، و می‌بیند که در مکانی تنگ وحشتناک، و یا در مکانی وسیع و خوش منظر است، و کسانی که اطراف او هستند نه این را می‌بینند و نه آن را حس می‌کنند.

در مثل چنین اموری بر انسان واجب است که بگوید: شنیدیم و اطاعت کردیم، و ایمان آوردیم و تصدیق نمودیم.

[۱] – سوره غافر، آیه «۴۶».