۱۰۹ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا ابلیس از ملائکه است؟
جواب دادند: ابلیس از ملائکه نیست. زیرا ابلیس از آتش و ملائکه از نور خلقت شده‌اند، و نیز از این جهت که طبیعت ابلیس با طبیعت ملائکه، یکی نیست. الله، ملائکه را چنین توصیف کرده: {لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ}[۱]، یعنی: {نافرمانی الله را در آنچه به آنها دستور دهد، نمی‌کنند، و آنجا به آن امر شوند را انجام می‌دهند}، و آنها را چنین توصیف می‌نماید: {وَمَنْ عِنْدَهُ لَا يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِهِ وَلَا يَسْتَحْسِرُونَ . يُسَبِّحُونَ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ لَا يَفْتُرُونَ}[۲]، یعنی: {و کسانی که نزد او هستند، از عبادتش سر نمی‌تابند و خسته نمی‌شوند. شب و روز تسبیح می‌گویند، و خسته نمی‌شوند}. اما شیطان برعکس این است. زیرا او مستکبر است. چنان که الله تعالی می‌فرماید: {إِلَّا إِبْلِيسَ أَبَى وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ}[۳]، یعنی: {مگر ابلیس که سر باز زد و سركشى كرد و در زمره‌ی کافران قرار گرفت}. اما وقتی ملائکه برای سجده بر آدم، مورد خطاب واقع شدند و ابلیس نیز در بین آنها بود، یعنی با آنها و در عبادت با آنها مشارکت داشت، اگرچه قلبش مشتمل بر کفر و استکبار بود، اما خطاب متوجه همه بود و به همین خاطر، مستثنی کردن شیطان از ملائکه، صحیح است. او تعالی می‌فرماید: { فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ كَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ}[۴]، یعنی: {پس سجده کردند به جز ابلیس که از جن بود، پس از دستور پروردگارش سرپیچی کرد}. والله أعلم.
[۱] – سوره تحریم، آیه «۶».
[۲] – سوره أنبیاء، آیات «۱۹و۲۰».
[۳] – سوره بقره، آیه «۳۴».خحخ
[۴] – سوره کهف، آیه «۵۰».
