سه‌شنبه 22 ربیع‌الثانی 1447
۲۲ مهر ۱۴۰۴
14 اکتبر 2025

۱۰۶ – آیا دیدن الله در این دنیا ممکن است؟

۱۰۶ – از شیخ رحمه الله در مورد چیزی که در شرح “لمعة الإعتقاد” از ایشان نقل شده که گفته‌اند: «رؤیت الله در دنیا، محال است»، سوال شد، در حالی که شیخ شنقیطی رحمه الله می‌گوید: رؤیت الله عز و جل در دنیا و آخرت، عقلا جایز است، اما شرعاً در آخرت جائز بوده و واقع می‌شود. اما در دنیا، شرعا ممنوع است، و نیز سخنی که از امام نووی رحمه الله نقل می‌شود که گفته‌اند رؤیت الله تعالی در دنیا جائز است. از شما بزرگوار می‌خواهیم این را جواب دهید.

جواب دادند: آنچه در شرح لمعة الاعتقاد ذکر کرده‌ام با چیزی که شیخ شنقیطی و دیگران گفته‌اند که رؤیت الله در دنیا، ممکن است، منافات ندارد. من گفته‌ام: «چنین چیزی محال است»، یعنی بر حسب خبر الله سبحانه و تعالی که گفته در دنیا دیده نمی‌شود. زیرا ممکن نیست مدلول خبر الله تعالی مختلف باشد، و مثل فرموده‌ی الله تعالی در این مورد، در سنت نیز آمده است، چنان که رسول الله صلی الله علیه وسلم در هنگام سخن گفتن در مورد دجال می‌فرماید: «و بدانید شما پروردگارتان را نمی‌بینید تا اینکه از دنیا بروید». روایت مسلم.

سپس، این را بدان که محال در حق الله تعالی، دو نوع است:

اول: محال است به خاطر اینکه شایسته‌ی شكوه و جلال او تعالی نیست. مثل جهل و عجز و امثال اینها. امکان ندارد کسی که عارف به الله تعالی بوده و جایگاه او تعالی را چنان که باید، می‌شناسد، چنین چیزی به ذهنش خطور کند یا سوال از آن را بر زبانش جاری کند.

دوم: محال است نسبت به غیر الله، به خاطر کمال صفات الله تعالی، مانند رؤیت انسان، پروردگارش را در دنیا. این محال است به این خاطر که بشر به خاطر نقصی که در زندگانی بشر در دنیا وجود دارد، توانایی رؤیت الله تعالی را ندارد، و به این خاطر رؤیت در آخرت ممکن است، چون در آنجا زندگانی بشر کامل است.

در هر صورت نصوصی که وجود دارند و نیز اجماع سلف بر این است که هیچ کسی در دنیا در حالت بیداری، الله تعالی را نمی‌بیند، و گر چه روایتی از ابن عباس رضی الله عنهما وجود دارد که ظاهر آن چنین می‌نماید که پیامبر صلی الله علیه وسلم، الله تعالی را دیده‌اند. والله اعلم.

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

(106) سئل فضيلة الشيخ: عما جاء في شرح لمعة الاعتقاد من قول فضيلته: ” رؤية الله في الدنيا مستحيلة”. وقد ذكر الشنقيطي رَحِمَهُ‌الله أن رؤية الله عَزَّوَجَلَّ بالأبصار جائزة عقلاً في الدنيا والآخرة، وأما شرعاً فهي جائزة وواقعة في الآخرة، وأما في الدنيا فممنوعة شرعاً. وما نقله النووي عن بعض أهل العلم من أن رؤية الله تعالى في الدنيا جائزة، فنرجو من فضيلتكم توضيح ذلك؟

فأجاب بقوله : ما ذكرته في شرح لمعة الاعتقاد لا ينافي ما ذكره الشيخ الشنقيطي وغيره من أن رؤية الله تعالى في الدنيا ممكنة، فإن قولي: ” إنه مستحيل” أي بحسب خبر الله عَزَّوَجَلَّ بأنه لن يراه، إذ لا يمكن أن يتخلف مدلول خبره تعالى ، وقد جاءت بمثل ذلك السنة ، حيث قال النبي ﷺ وهو يتحدث عن الدجال : ” واعلموا أنكم لن تروا ربكم حتى تموتوا ” . أخرجه مسلم.

ثم اعلم أن المستحيل في حق الله تعالى نوعان:

أحدهما: مستحيل لكونه لا يليق بجلاله كالجهل والعجز ونحوهما، فهذا لا يمكن لمن عرف الله تعالى وقدره حق قدره أن يخطر بباله جوازه أو ينطق لسانه بسؤاله.

الثاني: مستحيل بالنسبة لغيره لكمال صفات الله تعالى، كرؤية الإنسان ربه في الدنيا، فإن هذا مستحيل لكون البشر لا يطيق أن يرى الله تعالى في الدنيا لنقص حياة البشر حينئذ. ولذلك تكون الرؤية ممكنة يوم القيامة لأن حياة البشر حينذاك أكمل.

وعلى كل حال فقد دلت النصوص وإجماع السلف على أن الله تعالى لم يره أحد في الدنيا يقظة، وإن كان قد روي عن ابن عباس رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُما ما ظاهره أن نبينا محمداً ﷺ رأى الله تعالى، فالله أعلم.

مطالب مرتبط:

۱۰۴ – مذهب سلف در مورد رؤیت الله عزوجل چیست؟

۱۰۴ – از شیخ رحمه الله سوال شد: مذهب سلف در مورد رؤیت الله عزوجل چیست؟ و کسی که گمان می‌کند: «الله تعالی با چشم دیده نمی‌شود و رؤیت عبارت از کمال یقین است»؟ جواب دادند: الله عز و جل در قرآن کریم وقتی که روز قیامت را ذکر می‌کند، می‌فرماید: {وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ نَاضِرَةٌ . […]

ادامه مطلب …

۱۰۵ – آیا رسول الله ﷺ در بیداری و خواب، پروردگارش را ملاقات کرده است؟

۱۰۵ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا ثابت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم در بیداری و خواب، پروردگارش را ملاقات نموده است؟ جواب دادند: دیدار الله تعالی در بیداری، ثابت نیست. حتی روایتی که از ابن عباس رضی الله عنه آمده که رسول الله صلی الله علیه وسلم پروردگارش را […]

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه