۹۶ – از شیخ رحمه الله در مورد این حدیث که ابوهریره رضی الله عنه روایت کرده، سوال شد: «پروردگارمان تبارک و تعالی هر شب وقتی که یک سوم آخر شب باقی مانده است، به آسمان دنیا نزول می‌کند، و می‌گوید: چه کسی است مرا بخواند تا اجابتش کنم، چه کسی است از من بخواهد تا به او ببخشم، چه کسی است از من طلب مغفرت کند تا او را مورد مغفرت قرار دهم»؟ روایت بخاری.

جواب دادند: این حدیث، حدیثی بسیار عظیم است که برخی اهل علم ذکر کرده‌اند که روایت آن از رسول الله صلی الله علیه وسلم به تواتر رسیده است، و شکی نیست که این حدیث، مستفیض و مشهور است و از آنجا که دارای فواید بزرگی است، شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله آن را با کتابی مستقل شرح داده است. در این حدیث، اثبات نزول الله سبحانه و تعالی است. به دلیل این قول: «پروردگارمان نزول می‌کند»، و نزول از صفات فعلیِ الله است، زیرا نزول، فعل است و این نزول، حقیقی است؛ زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم آن را به الله اضافه[۱] نموده است، زیرا می‌دانیم که رسول الله صلی الله علیه وسلم آگاه‌ترین مردم به الله است. همچنین می‌دانیم رسول الله صلی الله علیه وسلم فصیح‌ترین شخص است، و نیز می‌دانیم که او صلی الله علیه وسلم صادق‌ترین انسان در مورد اخباری است که می‌آورد. بنا بر این در کلام ایشان دروغ وجود ندارد، و امکان ندارد چیزی را به الله متعال نسبت دهد؛ چه در اسم‌های او تعالی و چه در در صفاتش و افعال و احکامش. الله تعالی می‌فرماید: { وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِيلِ . لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْيَمِينِ . ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِينَ}[۲]، یعنی: {اگر پیامبر سخنان دروغینی بر ما می‌بست، او را با دست راست و به شدت می‌گرفتیم، سپس رگ قلبش را قطع می‌کردیم}. همچنین می‌دانیم که رسول الله صلی الله علیه وسلم ناصح‌ترین انسان است و هیچ کسی در نصیحت نسبت به خلق با او مساوی نیست، و نیز می‌دانیم او از بندگان جز اینکه هدایت شوند، چیزی نمی‌خواهد، از کمال نصیحت این است که نمی‌خواهد گمراه شوند. بنا بر این او علیه الصلاة و السلام آگاه‌ترین شخص نسبت به الله و ناصح‌ترین آنها نسبت به مخلوقات، و فصیح‌ترین کس در نطقش است. همچنین، چیزی جز هدایت خلق نمی‌خواهد. پس وقتی فرمود: «پروردگارمان نزول می‌کند»، دیگر هر انسانی خلافِ ظاهرِ این لفظ را بگوید، یا رسول الله صلی الله علیه وسلم را به عدم علم متهم کرده است؛ مثلا وقتی بگوید: منظور امر اوست که نازل می‌شود. می‌گوییم: تو از رسول الله صلی الله علیه وسلم به الله آگاه‌تری. زیرا پیامبر می‌فرماید: «پروردگارمان نزول می‌کند»، و تو می‌گویی امر او نازل می‌شود. تو آگاه‌تری یا رسول الله صلی الله علیه وسلم؟ و یا اینکه پیامبر صلی الله علیه وسلم را متهم می‌کند که نصیحت‌گر برای مخلوقات نیست. زیرا امر را بر آنها پوشیده داشته و آنها را با سخنی مورد خطاب قرار داده که منظور مخالف آن مد نظرش بوده است، و شکی وجود ندارد انسانی که مردم را با سخنی مورد خطاب قرار می‌دهد که منظور خلاف آن مد نظرش است، ناصح آنها نیست، یا می‌گوییم تو الان به پیامبر صلی الله علیه وسلم تهمت زدی که ایشان بلد نبودند منظور خود را درست به مردم برسانند. می‌خواهد چیزی به مردم بگوید، اما نمی‌تواند آن را بر زبان آورد. منظورش این است که امر پروردگارمان نازل می‌شود، اما می‌گوید پروردگارمان نزول می‌کند، چون فرقی بین این دو قائل نیست. در هر صورت این سخن، خالی از برچسب زدن به پیامبر صلی الله علیه وسلم نیست. پس باید از الله بترسی و به این سخن پیامبر صلی الله علیه وسلم که الله تعالی حقیقتا نزول می‌کند، ایمان داشته باشی.

[۱] – منظور از اضافه، مبحث مضاف و مضاف الیه در عربی است. در این حدیث نیز آمده: «ینتنزل ربنا» و صفت نزول را به رب، اضافه کرده است.

[۲] – سوره الحاقة، آیه «۴۴تا۴۶».