۳۰ – از شیخ رحمه الله در این مورد سوال شد که حکمت از خلقت جن و انس چیست؟

جواب دادند: قبل از اینکه در این مورد سخن بگویم، دوست دارم به قاعده‌ای عمومی در مورد آنچه الله خلق کرده و آنچه تشریع نموده، اشاره کنم.

این قاعده از این فرموده‌ی الله تعالی اخذ شده: (وَهُوَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ[۱])، یعنی: (و او آگاه و با حکمت است)، و نیز این فرموده‌ی او: (إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا[۲])، یعنی: (به درستی که الله آگاه و با حکمت است)، همچنين بسيارى از آيات که دال بر اثبات حکمت برای الله عز و جل در مورد هر آنچه خلق کرده و آنچه تشریع نموده، یعنی احکام کونی و احکام شرعی او هستند. یقینا هر چیزی که الله عز و جل خلق کرده است، دارای حکمتی است. چه این حکمت در به وجود آوردن آن باشد، یا در از بین بردن آن، و نیز هر چیزی که الله تشریع نموده، دارای حکمتی است. چه این حکمت در واجب نمودن آن یا در تحریم کردن آن یا در مباح نمودنش باشد. اما این حکمت‌ها که شامل حکمت‌های کونی و شرعی هستند، ممکن است برای ما معلوم و ممکن است مجهول باشد، و ممکن است برای عده‌ای از مردم بر حسب علم و فهمی که الله سبحانه و تعالی به آنها ارزانی داشته، معلوم باشد؛

حال که این را دانستیم، می‌گوییم: بدون شک الله سبحانه و تعالی، جن و انس را برای حکمتی بس عظیم و هدفی بسیار ستودنی خلق کرده است که این حکمت و هدف، همان عبادت پروردگار است. چنان که او سبحانه و تعالی می‌فرماید: (وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ[۳])، یعنی: (و ما جن و انس را جز برای اینکه عبادت کنند، نیافریدیم)، و همچنین می‌فرماید: (أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا وَأَنَّكُمْ إِلَيْنَا لَا تُرْجَعُونَ[۴])، یعنی: (آیا گمان برده‌اید که شما را بیهوده آفریده‌ایم، و – می‌پندارید – شما به سوی ما باز نمی‌گردید؟)، و نیز می‌فرماید: (أَيَحْسَبُ الْإِنْسَانُ أَنْ يُتْرَكَ سُدًى[۵])، یعنی: (آیا انسان گمان می‌کند که بیهوده رها می‌شود؟)، و دیگر آیاتی که دال بر این هستند که الله تعالی از خلقت جن و انس، حکمت بزرگی را منظور داشته است که همان پرستیدن اوست. عبادت یعنی: «تذلّل برای الله عز و جل از روی محبت و تعظیم، به وسیله‌ی انجام دستورات او، و خودداری از انجام کارهایی که از آن نهی فرموده است، بر وجهی که شریعت آن را آورده است». الله تعالی می‌فرماید: (وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ[۶])، یعنی: (و آنان فرمان نیافتند جز اینکه الله را بپرستند در حالی که دین خود را برای او خالص گردانند، با توحید). پس حکمت از خلقت جن و انس این است. بر این اساس هر کس از پروردگارش تمرد کرده و از پرستش او رویگردان شد، با اینکارش حکمتی را که الله از خلقت بندگانش داشته ترک نموده و عملش گواهی می‌دهد که الله سبحانه و تعالی مخلوقات را عبث و بیهوده خلق کرده، و گرچه او خود به این مساله تصریح نمی‌کند، اما این مقتضای تمرد و رویگردانی‌اش از طاعت پروردگارش است.

[۱] – سوره تحریم، آیه «۲».

[۲] – سوره نساء، آیه «۲۴».

[۳] – سوره ذاریات، آیه «۵۶».

[۴] – سوره مومنون، آیه «۱۱۵».

[۵] – سوره قیامة، آیه «۳۶».

[۶] – سوره بینه، آیه «۵».