۱۷ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا این تقسیم برای ایمان درست است یا خیر؟ «ایمان مطبوع که ایمان ملائکه است، و ایمان معصوم که ایمان پیامبران است، و ایمان مقبول که ایمان مومنان است، و ایمان مردود که ایمان منافقان است، و ایمان موقوف که ایمان اهل بدعت است».

جواب دادند: در مورد این تقسیم می‌گویم که صحیح نیست. نه به خاطر تقسیم شدنش به این چند نوع؛ زیرا تقسیم گاهی اوقات در اصل، صحیح است و مناقشه‌ای در اصطلاح و تقسیم نیست. اما در حد ذاتش صحیح نیست. زیرا الله عز و جل در قرآن، ایمان را از منافقین نفی کرده است. او تعالی می‌فرماید: ( وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَمَا هُمْ بِمُؤْمِنِينَ[۱] )، یعنی: ( و از مردم کسانی هستند که می‌گویند به الله و روز قیامت ایمان آوردیم، در حالی که مومن نیستند ). همچنین، ایمان بشر نیز در طبیعت وجود دارد اگر که مانعی قوی در مقابل آن وجود نداشت. زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «هر نوزادی بر فطرت به دنیا می‌آید. پس، پدر و مادرش او را یهودی یا نصرانی یا مجوسی می‌کنند». صحیح است که ملائکه، هر دستوری که الله به آنها بدهد را نافرمانی نمی‌کنند، و صحیح است که پیامبران علیهم الصلاة و السلام امکان ندارد که بعد از ایمانشان، مرتد شوند، اما تقسیم دوم صحیح نیست که ایمان را جزء طبیعت ملائکه می‌داند و آن را از طبیعت بشر نفی می‌کند، در حالی که بشر نیز چنان که آمد، طبیعتش بر ایمان به الله و توحید اوست، و بهتر از این تقسیم، این است که به تقسیم سلف صالح باز گردیم. زیرا تقسیم آنها، تقسیمی مطابق با قرآن و سنت برای اجماع بر آن است. تقسیم سلف چنین است: ایمان، گفتن با زبان، و عمل با اعضا، و اعتقاد با قلب است.

[۱] – سوره بقره، آیه «۸».