(۴۸۲۴) آیا سرپرست خانواده می‌تواند در بین وراث خود تبعیض قایل شود؟

(۴۸۲۴) سوال: آیا سرپرست خانواده می‌تواند در بین وراث خود تبعیض قایل شود؟ لطفا ما را در این مورد راهنمایی بفرمایید.

جواب:

انسان میتواند اگر در صحت و سلامت کامل به سر می‌برد، برخی از وراثش را به برخی دیگر برتری دهد. اما در مورد فرزندان خود حق چنین کاری را ندارد و تبعیض بین فرزندان جز بین دختران و پسران جایز نیست و باید سهم هر پسر دو برابر هر دختر باشد و پیامبرﷺ فرمودهاند: “إتقوا الله، واعدلوا بین أولادکم” “تقوای خدا را پیشه کنید و میان فرزندانتان عدالت برقرار نمایید”. پس اگر انسان به یکی از پسرانش صد درهم پول داد باید به پسران دیگرش نیز صد درهم و به دخترانش نیز پنجاه درهم پول بدهد و یا اینکه آن صد درهم را از پسرش بازپس بگیرد.

حال اگر فرض کنیم که تمام فرزندان دختر و پسرش به سن رشد رسیده‌اند و به او اجازه داده‌اند تا به بعضی از فرزندان مال بیشتری ببخشد، در این حالت از لحاظ شرعی مشکلی وجود ندارد. اما این مساله‌ای که ذکر کردیم با نفقه واجب تفاوت دارد. نفقه واجب به هر فرزند به اندازه نیازش تعلق می‌گیرد. مثلا اگر یکی از پسران در شرف ازدواج است و نیاز به مهریه و مخارج ازدواج دارد و قادر به پرداخت آنها نیست، وقتی پدر هزینه‌های ازدواج او را متقبل می‌شود دیگر لازم نیست برای جاری شدن عدالت بین فرزندان هر آنچه برای ازدواج این پسر خرج کرده را برای آنها نیز خرج کند.

در همین باب مایلم موضوعی را مطرح کنم که اغلب مردم از روی جهل مبادرت به انجام آن می‌کنند. دیده میشود که فردی که پسرانی بالغ دارد و برای آنها عروسی برپا می‌کند، وصیت می‌کند که برای فرزندان کوچکش هم وقتی بالغ شدند، یک مراسم عروسی همانند آنچه برای بزرگترها برگزار شده، برگزار گردد که این وصیت کاملا حرام است و ابدا جایز نیست، زیرا وصیت وارث است و وصیت وارث حرام است. پیامبرﷺ در این باره میفرمایند:” إن الله قد أعطی کل ذي حق حقه، فلا وصیة لوارث” “الله به هر ذی حقی حقش را داده است و هیچ وارثی حق وصیت کردن ندارد”

پس اگر گفت: به آنها درباره این مال اینگونه وصیت کردم زیرا برادرشان را با مثل همین مبلغ به خانه بخت فرستادم، در جواب به او میگوییم: اگر تا زمان ازدواج آنها زنده ماندی که خودت زندهای و میتوانی آنها را به خانه بخت بفرستی، اگر هم تا آن زمان فوت کردی که دیگر مسئولیتی متوجه تو نخواهد بود. امیدواریم که مردم به این نکته توجه داشته باشند.

تعداد بازدید: 2

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: هل يجوز لرب الأسرة أن يُفضّل بعض الورثة على بعض، نرجو من فضيلتكم إفادة؟

فأجاب – رحمه الله تعالى -: يجوز للإنسان أن يفضل بعض ورثته على بعض إذا كان هذا التفضيل في حال ،صحته إلا في أولاده، لأنه لا يجوز أن يفضل بعضهم على بعض إلا بين الذكر والأنثى، فإنه يعطي الذكر ضعف ما يعطيه الأنثى، لقول النبي صلى الله عليه وسلم: «اتَّقُوا اللَّهَ، وَاعْدِلُوا بَيْنَ أُوْلَادِكُمْ». فإذا أعطى الإنسان أحد أبنائه مئة درهم مثلا، وجب عليه أن يعطي الأبناء الآخرين مئة درهم لكل واحد ويعطي البنات على خمسين درهما، أو يرد الدراهم المئة التي أعطاها ابنه الأول، أي يأخذها منه.

نعم لو فرض أن أولاده كلهم من الذكور والإناث كانوا قد بلغوا الرشد، وسمحوا له بالتفضيل، فإن هذا لا بأس به، وهذا الذي ذكرناه في غير النفقة الواجبة، أما النفقة الواجبة، فيعطي كلا منهم ما يستحق، فلو قدر أن أحد أبنائه احتاج إلى الزواج وزوجه ودفع المهر، لأن الابن لا يستطيع دفع المهر، فإنه في هذه الحال لا يلزمه أن يعطي الآخرين مثل ما أعطى هذا الذي احتاج إلى الزواج ، ودفع عنه المهر، لأن التزويج من النفقة.

وبهذه المناسبة أود أن أنبه على مسألة يفعلها بعض الناس جهلا يكون عنده أولاد قد بلغوا النكاح فيزوجهم، ويكون عنده أولاد آخرون صغار، فيوصي لهم بعد موته بمثل ما زوّج به البالغين وهذا حرام، ولا يجوز، لأن هذه الوصية تكون وصية لوارث والوصية لوارث محرمة، قال النبي صلى الله عليه وسلم: «إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَعْطَى كُلَّ ذِي حَقٌّ حَقَّهُ، فَلَا وَصِيَّةَ لِوَارِثٍ».

فإن قال: أوصيت لهم بهذا المال لأني قد زوجت إخوتهم بمثله. فإننا نقول: إن بلغ هؤلاء الصغار النكاح قبل أن تموت فزوجهم كما زوجت إخوتهم، وإن لم يبلغوا، فليس واجبا عليك أن تزوجهم. أرجو أن ينتبه الإنسان لهذا.