(۶۹۴۲) سوال: نفس من به انجام کار زشت یا گفتن سخن بد وا می‌دارد اما در بسیاری از مواقع آن گفتار یا عمل را ظاهر نمی‌کنم؛ آیا در این صورت گناهکار می‌شوم؟

جواب:

اگر انسان نفسش او را به انجام کار حرام وا دارد، چه ترک واجبی باشد یا انجام کاری حرام باشد اما از آن وسوسه دست بکشد و واجب خود را انجام دهد و آنچه را که بر او حرام است ترک کند، برای این ترک، پاداش می‌گیرد زیرا این ترک را به خاطر الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ انجام داده است و در حدیث صحیح آمده است: «إِنَّ اللَّهَ كَتَبَ الْحَسَنَاتِ وَالسَّيِّئَاتِ، ثُمَّ بَيَّنَ ذَلِكَ، فَمَنْ هَمَّ بِحَسَنَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا كَتَبَهَا اللَّهُ عِنْدَهُ حَسَنَةً كَامِلَةً، وَإِنْ هَمَّ بِهَا فَعَمِلَهَا كَتَبَهَا اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ عِنْدَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ، إِلَى سَبْعِمِائَةِ ضِعْفٍ، إِلَى أَضْعَافٍ كَثِيرَةٍ، وَإِنْ هَمَّ بِسَيِّئَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا كَتَبَهَا اللَّهُ عِنْدَهُ حَسَنَةً كَامِلَةً، وَإِنْ هَمَّ بِهَا فَعَمِلَهَا كَتَبَهَا اللَّهُ سَيِّئَةً وَاحِدَةً»[۱]: (الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ نيكى‌ها و گناهان را نوشته است سپس اين را بيان نموده كه هر كسى خواست نيكى كند ولى آن را انجام نداد، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ آن نيكى را به صورت كامل در نزد خويش مى‌نویسد و اگر خواست نيكى كند و آن را انجام داد، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ در نزد خويش ده نيكى تا هفتصد برابر يا بسيار بيشتر از آن مى‌نويسد و اگر خواست گناهى كند ولى آن را انجام نداد، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ در نزد خويش يک نيكى كامل مى‌نويسد و اگر خواست گناهى كند ولى آن را انجام داد، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ تنها يک گناه براى آن مى‌نويسد) زیرا او آن را به خاطر الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ ترک کرده است.

 مناسبت دارد که اینجا بررسی کنیم که آیا کسی که از انجام گناه خودداری می‌کند، پاداش می‌گیرد یا خیر؟ می‌گوییم که کسی که گناه را ترک می‌کند، از یکی از این چهار حالت خارج نیست:

حالت اول: اگر گناه را به دلیل ناتوانی در انجام آن ترک کند در حالی که اسبابی که به آن منجر می‌شود را انجام داده است، برای او گناه همانند کسی که آن را انجام داده، نوشته می‌شود، به دلیل فرمایش رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم که می‌فرمایند: «إِذَا الْتَقَى الْمُسْلِمَانِ بِسَيْفَيْهِمَا فَالْقَاتِلُ وَالْمَقْتُولُ فِي النَّارِ. فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، هَذَا الْقَاتِلُ، فَمَا بَالُ الْمَقْتُولِ؟ قَالَ: إِنَّهُ كَانَ حَرِيصًا عَلَى قَتْلِ صَاحِبِهِ»[۲]: (هرگاه دو مسلمان با شمشيرهايشان در برابر همديگر قرار گيرند، قاتل و مقتول در آتش (دوزخ) هستند؛ گفتم: اى رسول الله، اين (جزاى) قاتل است، چرا (جزاى) مقتول هم اين است؟ گفت: او نيز براى كشتن طرف مقابلش حریص بود).

حالت دوم: اگر گناه را از ترس و خشیت الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ ترک کند، برای این ترک، پاداش یک حسنه کامل نوشته می‌شود زیرا این ترک به خاطر الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ بوده است.

حالت سوم: گناه را ترک کند زیرا هیچ‌گاه به ذهنش خطور نکرده و اصلاً قصد انجام آن را نداشته است، این حالت نه پاداشی دارد و نه گناهی برای او نوشته می‌شود یعنی نه اجر دارد و نه گناه.

حالت چهارم: اگر گناه را به دلیل ناتوانی از انجام آن رها کند اما هیچ اقدامی برای رسیدن به آن انجام نداده و تنها نیت و آرزوی آن را داشته باشد، به اندازه نیتش برای او گناه نوشته می‌شود اما نه به اندازه کسی که اقداماتی برای رسیدن به گناه انجام داده و مشتاق آن بوده ولی نتوانسته است بلکه او در مقایسه با نفر اول که اشاره کردیم کمتر گناه دارد.

[۱] صحیح بخاری: كتاب الرقاق، باب من هم بحسنة أو بسيئة شماره (٦٤٩١)، وصحیح مسلم: كتاب الإيمان، باب إذا هم العبد بحسنة، شماره (۱۳۱).

[۲] صحیح بخاري: كتاب الإيمان، باب ﴿وَإِن طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا﴾ [الحجرات: ٩]، شماره (۳۱)، وصحیح مسلم:  كتاب الفتن وأشراط الساعة، باب إذا تواجه المسلمان بسيفهما، شماره (۲۸۸۸).