چهارشنبه 23 ربیع‌الثانی 1447
۲۲ مهر ۱۴۰۴
15 اکتبر 2025

(۶۸۰۹) حکم بازی شطرنج چیست؟

(۶۸۰۹) سوال: آیا بازی شطرنج با شروط زیر جایز است: به طور مداوم نباشد بلکه گهگاهی و بدون به کار بردن کلمات زشت در حین بازی و بدون تأخیر در نمازهای واجب باشد؟

جواب:

قول راجح این است که بازی شطرنج به اسباب زیر حرام است:

اول: اغلب این بازی به شکل مجسمه‌ است و مشخص می‌باشد که همراه داشتن تصاویر حرام است، زیرا رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم فرمودند: «إِنَّ المَلائِكَةَ لَا تَدْخُلُ بَيْتًا فِيهِ الصُّورَةُ»[۱]: (همانا ملائکه در خانه‌ای که تصویر باشد، وارد نمی‌شود).

دوم: اغلب این بازی انسان را بسیار از یاد الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ مشغول می‌سازد و هر چیزی که انسان را بسیار از یاد الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ مشغول سازد، حرام است به دلیل فرمایش الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ در بیان حکمت تحریم شراب، قمار، بت‌ها و تیر‌های قرعه: {إِنَّمَا یُرِیدُ ٱلشَّیۡطَـٰنُ أَن یُوقِعَ بَیۡنَكُمُ ٱلْعَدَٰوَةَ وَٱلۡبَغۡضَاۤءَ فِی ٱلۡخَمۡرِ وَٱلۡمَیۡسِرِ وَیَصُدَّكُمۡ عَن ذِكۡرِ ٱللَّهِ وَعَنِ ٱلصَّلَوٰةِۖ فَهَلۡ أَنتُم مُّنتَهُونَ} [سوره المائدة: ۹۱]: (همانا شیطان می‌خواهد با شراب و قمار در میان شما عداوت و کینه ایجاد کند و شما را از یاد الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و از نماز باز دارد؛ پس آیا شما خودداری خواهید کرد؟ ).

و چون در بیشتر موارد، بازیکنان این بازی دچار نزاع و کلمات ناپسند می‌شوند که شایسته مسلمان نیست که از او به نسبت برادرش سر بزند همچنین تمرکز و حصر فکر انسان بر این نوع از از انواع، باعث می‌شود که فرد در سایر زمینه‌ها دچار ضعف و کندى شود همان‌طور که فردی موثق به من گفت: کسانی که به شطرنج مشغول می‌شوند، وقتی از این بازی خارج می‌شوند، در دیگر موارد که نیاز به هوش و دقت دارد، بی‌توجه‌ترین و غافل‌ترین افراد هستند.

به همین دلایل، بازی شطرنج حرام شده است و این در صورتی است که از مسائلی که سؤال‌کننده ذکر کرده و همچنین از قمار (یعنی بازنده مجبور به پرداخت عوض باشد) در امان باشد اما اگر با آنچه سؤال‌کننده بیان کرده همراه باشد یا در آن قمار وجود داشته باشد (یعنی بازنده مجبور به پرداخت عوض باشد)، شر و بدی آن بیشتر خواهد بود.


[۱] صحیح بخاری: كتاب اللباس، باب من كره القعود على الصورة شماره (٥٦١٣)، وصحیح مسلم: كتاب اللباس والزينة، باب لا تدخل الملائكة بيتا فيه كلب ولا صورة شماره (٢١٠٦).

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: هل يجوز لعب الشطرنج تحت الشروط الآتية: ليس باستمرار، بل في بعض الأحيان، مع عدم التلفظ بالكلمات البذيئة أثناء اللعب، وعدم تضييع أوقات الصلوات المفروضة؟

فأجاب -رحمه الله تعالى-: القول الراجح أن اللعب بالشطرنج محرم للأسباب الآتية:

أولا: لأنه لا يخلو غالبا من صورة تماثيل مُجسَّمة، ومعلوم أن اصطحاب الصور محرم، لقول النبي صلى الله عليه وسلم : «إِنَّ المَلائِكَةَ لَا تَدْخُلُ بَيْتًا فِيهِ الصُّورَةُ.

وثانيا: لأنه غالبا يلهي كثيرا عن ذكر الله – عز وجل- وما ألهى كثيرا عن ذكر الله عز وجل – فإنه يكون حراما، لقول الله -تعالى- في بيان حكمة تحريم الخمر والميسر والأنصاب والأزلام في قوله ﴿ إِنَّمَا یُرِیدُ ٱلشَّیۡطَـٰنُ أَن یُوقِعَ بَیۡنَكُمُ ٱلْعَدَٰوَةَ وَٱلۡبَغۡضَاۤءَ فِی ٱلۡخَمۡرِ وَٱلۡمَیۡسِرِ وَیَصُدَّكُمۡ عَن ذِكۡرِ ٱللَّهِ وَعَنِ ٱلصَّلَوٰةِۖ فَهَلۡ أَنتُم مُّنتَهُونَ ﴾ [المائدة: ٩١]

ولأن الغالب في اللاعبين بهذه اللعبة التنازع والتنافر والكلمات النابية التي لا ينبغي أن تقع من مسلم لأخيه، ولأن حصر الذهن على هذا النوع من الذكاء يستلزم أن ينحصر تفكير الإنسان وذكاؤه في هذا النوع من الأنواع، ويكون فيما عداه بليدا، كما حدثني بذلك من أثق به، قال: إن المنهمكين في لعب الشطرنج نجدهم إذا خرجوا عن ميادينه – مما يتطلب ذكاء وفطنة – أبلة الناس وأغفَلَهم. فلهذه الأسباب كانت لعبة الشطرنج حراما، هذا إذا سَلِمَت مما ذكره السائل، وسَلِمَت من الميسر، وهو جعل عِوَض على المغلوب، فإن اقترنت بما ذكره السائل، أو جُعِل فيها ميسر – وهو العِوَض على المغلوب- صارت أخبثَ وأشر.

مطالب مرتبط:

(۶۸۰۰) سوال کننده خانم: آیا حضور در جشن‌هایی که در آن خواننده‌ی زن بدون طبل‌ حضور دارد، جایز است؟

خواننده زن معمولا آوازهایش همراه با موسیقی است و اگر با موسیقی همراه باشد، حرام است زیرا موسیقی از معازف است و رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم آن را حرام کرده است...

ادامه مطلب …

(۶۸۰۸ آیا جایز است که فرد خود را به خطر بیاندازد یا همان‌طور که اکنون در برخی از ورزش‌های خشن می‌بینیم؟

این حرام است و جایز نیست که انسان خود را در معرض خطر مرگ یا آسیب قرار دهد....

ادامه مطلب …

(۶۷۹۹) آیا شنیدن قصاید بادیه‌نشینان جایز است؟

شنیدن آواز خالی از موسیقی و آلات دیگر مانند ساز و نظیر آن، جایز است به شرط آنکه حاوی چیزهایی نباشد که موجب فتنه شود...

ادامه مطلب …

(۶۸۰۴) حکم نمایش‌های کمدی آموزنده و دینی در تئاترها همچنین در مدارس چیست؟

برای اثبات حرمت باید دلیل بیاوریم لذا اگر بگوییم این حرام است و دیگران بگویند حلال است، باید با کسی که آن را حلال می‌داند همراهی کنیم مگر اینکه دلیلی بر حرمت آن وجود داشته باشد که تبعیت از دلیل واجب است و این موضوع در غیر عبادات می‌باشد اما در مورد عبادات که قصد تقرب به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ وجود دارد، اصل بر منع و تحریم است ...

ادامه مطلب …

(۶۸۰۵) حکم داستان‌ها تخیلی چیست؟

اگر این داستان‌ها مشکلات دینی، اخلاقی یا اجتماعی را معالجه می‌کنند، اشکالی ندارد زیرا بیان مثال با داستان‌های تخیلی و غیرواقعی بی‌اشکال است حتی برخی از علما گفته‌اند که بعضی از مثال‌های قرآن نیز واقعی نیستند بلکه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ آنها را به‌عنوان مثال بیان کرده است....

ادامه مطلب …

(۶۷۹۵) حکم نوشتن و خواندن شعر و همچنین گوش دادن به آن چیست؟

خواندن، نوشتن و گوش دادن به شعر بستگی به محتوای آن دارد لذا اگر محتوای آن خیر باشد، پس خیر است و اگر شر باشد، پس شر است اما اگر نه خیر است و نه شر، آن از جمله سخنان بیهوده‌ای است که انسان باید خود را از آن دور نگه دارد...

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه