(۵۵۱۶) حکم زنی که چندین بار از مال شوهرش بدون اطلاع شوهر برداشته

(۵۵۱۶) سوال: حکم زنی که چندین بار از مال شوهرش بدون اطلاع شوهر برداشته و آن را خرج فرزندانش کرده و برای شوهرش قسم خورده که او برنداشته، چیست؟

جواب:

برای زن جایز نیست که بدون اجازه‌ی شوهر از مال او بردارد؛ زیرا اللهÀ بر بندگانش حرام فرموده که مال یکدیگر بر بردارند و پیامبرﷺ در حجة الوداع اعلام کرد که: «بدانید الله خون‌ها و اموالتان را بر شما حرام کرده، مانند حرمت این روز، در این شهر، در این ماه. بدانید و آگاه باشید که من ابلاغ کردم».[۱]

اما اگر شوهرش بخیل بوده و به اندازه‌ای که احتیاجات او و فرزندانش را رفع کند، نفقه نمی‌دهد، اجازه دارد به اندازه‌ای که برای نفقه‌ی خود و فرزندانش کافی باشد، از مال شوهر بردارد و بیشتر از آن حق ندارد. نباید بیشتر از چیزی که نفقه‌ی خود و فرزندانش می‌شود، بردارد؛ به دلیل حدیث هند بنت عتبهÈ که در مورد خود و شوهرش از رسول اللهﷺ استفتا نموده، گفت: شوهرم مردی بخیل است و آن اندازه که برای من و فرزندام کافی باشد، به من پول نمی‌دهد. رسول اللهﷺ فرمودند: «به اندازه‌ای که کفاف تو و فرزندانت باشد، بردار».[۲]

رسول اللهﷺ در اینجا به او اجازه داد که از مال شوهرش به اندازه‌ای که برای او و فرزندانش کفایت کند، بردارد. فرقی نمی‌کند که شوهر از آن آگاه باشد یا خیر. در سوال آمده که این زن برای شوهرش قسم می‌خورد که او مالی برنداشته است. این قسم حرام است، مگر اینکه نیتش از قسم این باشد که بگوید: والله من چیزی که برداشتنش برای من حرام باشد را بر نداشته‌ام. یا به این نیت بگوید: والله من بیشتر از نفقه‌ای که پرداختش بر تو واجب است، برنداشته‌ام. یا تاویلاتی از این قبیل که با چیزی که شرعا استحقاقش را دارد، تطابق داشته باشد؛ زیرا تاویل در هنگامی که انسان مظلوم باشد، جایز است. اما در صورتی که انسان ظالم باشد، یا نه ظالم باشد و نه مظلوم، به کار بردن تاویل جایز نیست. زنی که شوهرش در پرداخت نفقه‌ی واجب به او و فرزندانش بخل می‌ورزد نیز مظلوم بوده و جایز است که در قسم خوردنش، تاویل کند.

[۱] صحیح بخاری: کتاب المغازی، باب حجة الوداع، حدیث شماره (۶۴۰۳). صحیح مسلم: کتاب الحج، باب حجة النبیﷺ، حدیث شماره (۱۲۱۸)، از ابن مسعودJ با این لفظ: «فَإِنَّ اللَّه تبارک و تعالی قَدْ حرَّم عَلَيْكُمْ دِمَاءَكُمْ وَأَمْوَالَكُمْ وَأَعْرَاضَكُمْ، كَحُرْمَةِ ‌يَوْمِكُمْ ‌هَذَا، فِي بَلَدِكُمْ هَذَا، فِي شَهْرِكُمْ هَذَا، أَلَا هَلْ بلَّغت»؟

[۲] تخریجش قبلا ذکر شد. لفظ عربی حدیث چنین است: «خُذي ما يَكفيكِ وولدَكِ بالمعروفِ».

تعداد بازدید: 4

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

تقول السائلة: ما حكم الزوجة التي تأخذ من مال زوجها عدة مرات دون علمه، وتنفق على أولادها وتحلف له بأنها لم تأخذ منه شيئًا؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: لا يجوز للمرأة أن تأخذ من مال زوجها بغير إذنه؛ لأن الله سبحانه وتعالى حرم على العباد أن يأخذ بعضهم من مال بعض، وأعلن النبي صلى الله عليه و سلم ذلك في حَجَّة الوداع؛ حيث قال: «أَلَا إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَ عَلَيْكُمْ دِمَاءَكُمْ وَأَمْوَالَكُمْ كَحُرْمَةِ يَوْمِكُمْ هَذَا، فِي بَلَدِكُمْ هَذَا، فِي شَهْرِكُمْ هَذَا، أَلَا هَلْ بَلَّغْتُ».

ولكن إذا كان زوجها بخيلا، ولا يعطيها ما يكفيها وولدها بالمعروف النفقة، فإن لها أن تأخذ من ماله بقدر النفقة بالمعروف لها ولأولادها، ولا من تأخذ أكثر من هذا، ولا تأخذ شيئًا تنفق منه أكثر مما يجب لها وأولادها؛ لحديث هند بنت عتبة أنها استفتيت النبي صلى الله عليه و سلم في شأنها مع زوجها أبي سفيان، وقالت: إنه رجل شحيح، لا يعطيني ما يكفيني وولدي. فقال النبي -عليه الصلاة والسلام -: «خُذِي مَا يَكْفِيكِ وَوَلَدَكِ بِالْمَعْرُوفِ».

فأَذِنَ لها الرسول صلى الله عليه وسلم أن تأخذ من ماله ما يكفيها ويكفي ولدها، سواء علم بذلك، أم لم يعلم. وفي سؤال هذه المرأة أنها تحلف لزوجها أنها لم تأخذ شيئًا، وحَلِفُها هذا مُحرَّم، إلا أن تتأوَّل بأن تنوي بقولها: والله ما أخذتُ شيئًا. يعني: والله ما أخذت شيئًا يَحرُم عليَّ أخذه أو والله ما أخذت شيئًا زائدا على النفقة الواجبة عليك أو ما أشبه ذلك من التأويل الذي يكون مطابقا لما تستحقه شرعًا؛ لأن التأويل سائغ فيما إذا كان الإنسان مظلوما، أما إذا كان الإنسان ظالماً أو لا ظالما أو مظلومًا فإنه لا يسوغ، والمرأة التي يبخل عليها زوجها بما يجب لها ولأولادها هي مظلومة، فيجوز لها أن تتأول.