(۴۲۴۵) سوال: ده سال پیش من و همسرم حج را ادا نمودیم و تا الان پولی برای خرید فدیه نداریم و سه روز در حج روزه گرفتیم و هنگامی که به کشور خود برگشتیم به سبب مشغولیت­های دنیوی سست شدیم و روزه را کامل نکردیم بر این حالت تا پنج سال پیش باقی ماندیم لذا من بار دیگر حج را ادا کردم و فدیه را ذبح نمودم اما نمی­دانم حج اولی من و همسرم چطور است از این جهت که هفت روز روزه بر ما باقی مانده است و به شما اطلاع می­دهم که همسرم الله او را مورد رحمت خویش قرار دهد از دنیا رفته است و من الان پریشانم که چه کاری انجام دهم؟ آیا الان بر من واجب است به نیابت از خود و همسرم که فوت شده روزه بگیرم یا چه کاری انجام دهم؟

جواب:

این کاری که شما انجام دادید یعنی سه روز در حج روزه گرفتید هنگامی که نمی­خواستید هدی را ذبح کنید کار درستی است اما به تأخیر انداختن هفت روز روزه تا الان امری است که شایسته نیست و آن چه برای انسان شایسته است این است که برای برائت ذمه­اش بشتابد و آن چه بر گردن او است را پرداخت کند و الان بر تو واجب است هفت روز روزه­ی خود را بگیری اما به نسبت همسرت از پیامبر ﷺ ثابت شده که می­فرماید: «من مات و عليه صيام صام عنه وليه»[۱]: (کسی که فوت کند در حالی که بر گردن او روزه باشد ولی او به نیابت از او روزه بگیرد) لذا اگر یکی از فرزندان او، پدرش، مادرش یا خودت به نیابت از او روزه بگیری کفایت می­کند اگر هیچ یک از شما روزه نگرفت به جای هر روز به شش مسکین غذا دهید.

دوست دارم اشاره کنم به این که خون بر حاجی واجب نیست مگر زمانی که حج او تمتع یا قران باشد و حج تمتع به این صورت است که عمره را قبل از حج در ماه­های حج ادا کند که برای آن بعد از وارد شدن ماه­های حج احرام می­بندد و در همان سال حج را ادا می­کند اما حج قران بدین صورت است که برای عمره و حج با هم احرام می­بندد یا ابتدا برای عمره احرام می­بندد سپس حج را به خاطر سببی وارد آن می­سازد.

در صورتی که انسان حج افراد را ادا کند یعنی فقط حج را ادا کند و عمره را ادا نکند هدی بر او واجب نیست زیرا الله À هدی را فقط برای کسی که حج تمتع انجام می­دهد در فرموده­اش واجب نموده است: {فمَن تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ}[بقره: ۱۹۶]( هر کس از عمره بهره­مند گردد سپس(اعمال) حج را آغاز کند آن چه از قربانی (برای او) میسر شد ( ذبح می­کند)) و اهل علم ذکر نموده که حج تمتع در این آیه شامل حج تمتع که عمره را جدا از حج ادا نموده و قران که که با هم انجام می­دهد می­شود.

شیخ بزرگوار! حکم حج دوم او چیست؟

جواب: در حج دوم چیزی ذکر نکرد که موجب نقص و هدی شود لذا درست است.

شیخ بزرگوار! یعنی حتی اگر از حج اول او چیزی باقی بماند چنین چیزی تأثیری نمی­گذارد؟

جواب: بله.

سؤال: آیا روزه را در مکه بگیرد یا هنگامی که برگشت؟

جواب: روزه گرفتن در هر مکانی مساوی است چه در مکه و چه در شهرش همچنین فرقی ندارد پشت سر هم یا جدا بگیرد.

[۱] تخریج آن گذشت.