(۴۱۲۵) سوال: نزدیک به بیست سال است که پدرم وفات نموده در حالی که حج واجب را ادا نکرده است و میراث بسیار اندکی را به جا گذاشته که بسیاری از آن‌‌ هنگامی که بین میراث‌‌بران تقسیم شد کم شد و برادرم در حالی که از لحاظ مادی بسیار ضعیف است و خانه، همسر و فرزندانی دارد می‌‌خواهد به نیابت از او حج را ادا کند به او گفتم: بر تو واجب نیست که به نیابت از او حج را ادا کنی زیرا توانایی نداری؛ آیا حرفم درست است یا این که گناهکار می‌‌شوم نظر به این که خود نیت دارم هنگامی که وضع مادی من خوب شد حج را به نیابت از او انجام دهم؟

جواب:

اگر پدرت هنگامی که زنده بود به خاطر عدم توانایی مالی توان حج را نداشته یا بیش هزینه‌‌های خودش و بدهکاری‌‌اش نبوده حج بر او واجب نیست و چیزی بر گردنش نیست الله À می‌‌فرماید: {وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا ۚ}[آل عمران: ۹۷](و برای الله حج خانه (کعبه) بر مردم واجب است (البته) کسانی که توانایی رفتن به سوی آن را دارند).

اگر برای پدرت ممکن بوده در هنگامی که زنده بود برای ادای حج برود زیرا نزد او درهم‌‌هایی بیش از نیاز و بدهکاری‌‌اش بوده بر شما واجب است به نیابت از او از میراثش حج را ادا کنید زیرا به عنوان دینی بر گردن او است و بر وصیت و ارث مقدم است به دلیل فرموده‌‌ی الله À در آیات میراث: {مِن بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصَىٰ بِهَا أَوْ دَيْنٍ}[نساء: ۱۲](پس از انجام وصیتی که به آن سفارش شده و بعد از ادای دین) و از پیامبر ﷺ ثابت است که ایشان دین را مقدم بر وصیت دانستند[۱].

در صورتی که یکی از شما می‌‌خواهد به نیابت از او حج سنت را ادا کند اشکالی ندارد اما با هزینه‌‌ی خود و فرزندانش این کار را انجام می‌‌دهد اگر مالش کم است و بیش از نیازش نیست شایسته نیست به نیابت از پدرش حج را ادا کند زیرا زمانی که بر خودش حج واجب نیست چگونه به نیابت از دیکری حج را ادا کند و می‌‌توانید اگر می‌‌خواهید به پدرتان منفعت رسانید برای او طلب مغفرت و دعای رحمت و بهشت کنید زیرا اگر الله À از شما قبول کند به او نفع می‌‌رسد.

[۱] بخاري: كتاب الوصايا، باب تأويل قول الله تعالي: {مِن بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصَىٰ بِهَا أَوْ دَيْنٍ}[نساء: ۱۲]، ترمذي: كتاب الفرائض، باب ما جاء في ميراث الإخوة من الأب والأم، شماره­ى (۲۰۹۴)، ابن ماجة: كتاب الوصايا، باب الدين قبل الوصية، شماره­ى (۲۷۱۵).