(۳۶۷۴) سوال: شخصی که برای مردم امامت نماز می‌دهد را دیده‌ام که هنگام نماز عيد فطر می‌نشیند و پیمانه‌ای که مُدّ نام دارد و معادل هفت كيلو گندم یا ارزن می‌باشد را مقابلش می‌گذاشت؛ ما نیز زکات فطر را به صورت خوراکی و نه پول نقد، برایش می‌آوردیم و هر پیمانه را در ازای هر یک از اعضای خانواده پُر می‌کردیم؛ اما وی آن‌ زکات فطر را میان فقیران توزیع نمی‌کرد بلکه هنگام بارش باران در زمان کشاورزی، حبوبات را برای خود می‌فروخت و آن زکات را نمی‌پرداخت. شیخ بزرگوار! آیا به نظر شما این کار از نظر شرعی، جایز است؟ آیا ما زکات خود را با این کار پرداخته‌ایم یا خیر؟

جواب:

اگر این مرد، نیازمند و فقیر بوده و به آن حبوبات نیاز داشته است، مستحق زکات است و پرداخت زکات به او جایز است؛ اما شایسته نیست که این‌گونه رفتار کند زیرا وی با رفتار و زبان حال و چه بسا با زبانِ سخن، از مردم گدایی کرده است در حالی که رسول الله ﷺ می‌فرماید: «من يستعفف يعفه الله ومن يستغنِ يغنه الله»[۱] : (کسی که عفّت و پاکدامنی پیشه سازد، الله او را عفّت می‌دهد و کسی که از مردم، بی‌نیاز شود و گدایی نکند، الله او را بی‌نیاز می‌نماید). بنابراین او که ‌امام مسجد است، شایسته نیست خود را در چنین موقعیتی قرار دهد؛ اما اگر این مرد، دارا و بی‌نیاز بوده است، پرداخت زکات به او جایز نیست و شما هم بدین خاطر پاداشی نمی‌گیری و مسئولیت آن از عهده‌ی‌ شما برداشته نمی‌شود. اگر وادار به این کار شدید، برای دفع شر وی مقدار زکات را به او بپردازید و از طرف دیگر، زکات را به افراد مستحق و نیازمند بدهید.

۱-صحیح بخاری: كتاب الزكاة، باب الاستعفاف عن المسألة، رقم (١٤٠٠). صحیح مسلم: كتاب الزكاة، باب فضل التعفف والصبر، رقم (١٠٥٣).