(۲۲۵۵) سوال: ابتدا گذاشتن کدام یک در هنگام به سحود رفتن واجب است: زانوها یا دست‌ها؟

جواب:

اولا این تعبیر سوال‌کننده که کدام یک واجب است پس اولا می‌گویم که واجب نیست که ابتدا با زانوها یا دست‌ها سجده کرد بلکه خلاف در این است که کدام یک افضل می‌باشد و این محل بحث بین علما است و صحیح این است که ابتدا زانوها را بر زمین گذاشت سپس دست‌ها زیرا که رسول الله ﷺ فرمودند: «إِذَا سَجَدَ أَحَدُكُمْ فَلَا يَبْرُكْ كَمَا يَبْرُكُ الْبَعِيرُ»[۱] (هرگاه یکی از شما سجده می کند، نباید همچون شتر زانو بزند) و معلوم است که شتر دست خود را مقدم می‌دارد و می‌یابی که او اول جلو بدنش را پایین می‌آورد سپس عقب بدنش.

برای همین اگر انسان در سجده ابتدا دست خود را بر زمین بگذارد مشابه شتر است و رسول الله ﷺ نگفتند: بر آنچه شتر زانو می‌زند زانو نزند، و اگر اینگونه می‌فرمودند، می‌گفتیم ابتدا با دستان خود سجده را انجام بده زیرا که اگر با زانوها شروع می‌کردی مانند شتر می‌شد و بین این دو تعبیر فرق است، بین این که بگوید: مانند نباید همچون شتر زانو بزند و بین این که بگوید: نباید بر آنچه شتر زانو می‌زند زانو بزند، و این قول رسول الله ﷺ که می‌فرماید: نباید همچون شتر زانو بزند، نهی از کیفیت و هیئت است که شتر بر آن زانو می‌زند بدون در نظر گرفتن این که با عضوی که بر آن زانو می‌زند و اما قول: نباید بر آنچه شتر زانو می‌زند زانو بزند، نهی از زانو زدن با عضوی است که مشابه شتر می‌باشد.

پس کسانی که گفتند سجود ابتدا با دستان است چون زانوهای شتر در دستانش می‌باشد بر ما رد نزنند، ما می‌گوییم: بله زانوهای شتر در دستانش است ولی رسول الله ﷺ از زانو زدن بر آنچه شتر زانو می‌زند نهی نکرده است که بگوییم ابتدا بر زانوهایت سجده مکن بلکه از زانو زدن همچون زانو زدن شتر نهی کردند که یعنی نهی از کیفیت و هئیت و با این می‌دانیم که آخر حدیثی که در آن نهی از زانو زدن همچون شتر آمده است: دو دستش را قبل از زانوهایش بگذارد، برای راوی قلب رخ داده است و درست آن: دو زانوهایش را قبل از دستانش بگذارد زیرا این جمله‌ی آخر با اول حدیث همخوانی دارد اما جمله‌ی اولی که می‌گوید: دو دستش را قبل از زانوهایش بگذارد با حدیث در تناقض است.

خلاصه: سجده‌کننده هنگامی که می‌خواهد سجده کند ابتدا با زانوهایش سپس دو کف دستش سپس با پیشانی و بینی‌اش انجام دهد و اگر انسان چاق یا عاجز یا مانند آن می‌باشد و خواست که ابتدا با دستانش قبل از زانوهایش به سجده برود اشکالی ندارد.

[۱] رواه احمد (۲/۳۸۱) و ابو داود (۸۴۰) و نسائی (۱۰۹۱).