چهارشنبه 16 ربیع‌الثانی 1447
۱۶ مهر ۱۴۰۴
8 اکتبر 2025

۳۹۵ – چگونه جواب سلام و دست دادن غیر مسلمان را بدهیم؟

۳۹۵ – از شیخ رحمه الله سوال شد: زمانی که کافری به مسلمان سلام کرد، آیا جوابش را بدهد؟ و وقتی دستش را برای مصافحه دراز کرد، حکمش چیست؟ همچنین چای بردن برای او در حالی که روی صندلی نشسته است، چه حکمی دارد؟

جواب دادند: وقتی کافر به مسلمان سلامی روشن و واضح کرده، بگوید: السلام علیکم، می‌توانی در جوابش بگویی: علیک السلام. زیرا الله تعالی می‌فرماید: {وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا}[۱]، یعنی: {و هنگامی که به شما سلام می‌گویند، بهتر یا همانند آن پاسخ دهید}. اما زمانی که واضح و روشن نباشد، باید بگویی: وعلیک. همچنین اگر واضح باشد که در سلامش می‌گوید: السام علیکم، یعنی مرگ بر تو، در جوابش گفته می‌شود: و علیک.

پس انواع سلام کافر، سه نوع است:

اول: صراحتا بگوید: «السام علیکم». در جوابش گفته می‌شود: «و علیکم».

دوم: شک کنیم که آیا گفت: «السّام»، یا گفت: «السّلام»؟ در جوابش گفته می‌شود: «و علیکم».

سوم: صراحتا بگوید: «السلام علیکم». در جوابش گفته می‌شود: «علیکم السلام». به دلیل این فرموده‌ی الله تعالی: {وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا}، یعنی: {و هنگامی که به شما سلام می‌گویند، بهتر یا همانند آن پاسخ دهید}.

ابن قیم رحمه الله می‌گوید: «اگر برای شنونده محقق شد که شخص کافر به او گفت: سلام علیک، و هیچ شکی در آن نباشد، آیا می‌تواند به او بگوید: و علیک السلام، یا فقط به گفتن: و علیک، اکتفا کند؟ آنچه مقتضای ادله و قواعد شریعت است، این است که به او گفته شود: و علیک السلام. این از باب عدل است، و الله تعالی به عدل و احسان، امر می‌کند. الله تعالی می‌فرماید: {وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا}[۲]، یعنی: {و هنگامی که به شما سلام می‌گویند، بهتر یا همانند آن پاسخ دهید}. پس به فضل فرا خوانده و عدالت را واجب گردانده است. این هیچ منافاتی با احادیث باب ندارد. زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم به خاطر سبب مذکور که در تحیّت خود اکثرا آن را می‌گفتند، امر به اقتصار بر گفتن: «و علیکم» کرده است». ابن قیم رحمه الله سپس می‌گوید: «اعتبار گر چه به عموم لفظ است، اما این عموم، در نظیر مذکور معتبر است، نه در آنچه با آن مخالف باشد. الله تعالی می‌فرماید: {وَإِذَا جَاءُوكَ حَيَّوْكَ بِمَا لَمْ يُحَيِّكَ بِهِ اللَّهُ وَيَقُولُونَ فِي أَنْفُسِهِمْ لَوْلَا يُعَذِّبُنَا اللَّهُ بِمَا نَقُولُ}[۳]، یعنی: {و هنگامی که نزدت می‌آیند، به‌گونه‌ای به تو درود می‌گویند که الله به تو نگفته است و با خود می‌گویند: چرا الله، ما را به سبب گفتارمان عذاب نمی‌کند}. پس وقتی این سبب از بین رفت، و یکی از اهل کتاب گفت: سلام علیکم ورحمة الله، عدالت در تحیّت ایجاب می‌کند که نظیر همان سلامی که کرده، در جوابش گفته شود»[۴].

همچنین در صحیح بخاری از ابن عمر رضی الله عنهما روایت شده که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «هنگامی که یهود بر شما سلام کردند، یکی از آنها می‌گوید: «السام علیکم»، پس شما بگویید: و علیکم»، و «سام» یعنی مرگ.

هنگامی که دستش را برای مصافحه به سویت دراز کرد، تو هم دستت را دراز کن. اما تو اول پیش دستی نکن.

اما وقتی که با چای از او پذیرایی می‌کنی و او روی صندلی نشسته، این کار مکروه است. اما تو فنجان را روی میز بگذار که اشکالی ندارد.


[۱] – سوره نساء، آیه «۸۶».

[۲] – سوره نساء، آیه «۸۶».

[۳] – سوره مجادله، آیه «۸».

[۴] – «أحکام أهل الذمة»، (ج۱ ص۲۰۰).

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

(395) سئل فضيلة الشيخ: إذا سلم الكافر على المسلم فهل يرد عليه؟ وإذا مد يده للمصافحة فما الحكم؟ وكذلك خدمته بإعطائه الشاي وهو على الكرسي؟.

فأجاب فضيلته بقوله: إذا سلم الكافر على المسلم سلاماً بيناً واضحاً فقال: السلام عليكم، فإنك تقول: عليك السلام، لقوله تعالى: (وإذا حييتم بتحية فحيوا بأحسن منها أو ردوها) (سورة النساء، الآية “86”): أما إذا لم يكن بيناً واضحاً فإنك تقول: وعليك. وكذلك لو كان سلامه واضحاً يقول فيه : السام عليكم يعني الموت فإنه يقال: وعليك.

فالأقسام ثلاثة:

الأول: أن يقول بلفظ صريح : “السام عليكم”. فيجاب: “وعليكم”.

الثاني: أن نشك هل قال: “السام” أو قال: “السلام”، فيجاب: “وعليكم”.

الثالث: أن يقول بلفظ صريح: “السلام عليكم”. فيجاب: “عليكم السلام”؛ لقوله تعالى: (وإذا حييتم بتحية فحيوا بأحسن منها أو ردوها).

قال ابن القيم ـ رَحِمَهُ‌الله تعالىـ: “فلو تحقق السامع أن الذي قال له: سلام عليكم لا شك فيه، فهل له أن يقول: وعليك السلام أو يقتصر على قوله: وعليك؟ فالذي تقتضيه الأدلة وقواعد الشريعة أن يقال له: وعليك السلام، فإن هذا من باب العدل، والله تعالى يأمر بالعدل والإحسان، وقد قال تعالى: (وإذا حييتم بتحية فحيوا بأحسن منها أو ردوها). فندب إلى الفضل، وأوجب العدل، ولا ينافي هذا شيئاً من أحاديث الباب بوجه ما، فإنه، ﷺ، إنما أمر بالاقتصار على قول الراد: وعليكم على السبب المذكور الذي كانوا يعتمدونه في تحيتهم، ثم قال ابن القيم : والاعتبار وإن كان لعموم اللفظ فإنما يعتبر عمومه في نظير المذكور لا فيما يخالفه. قال الله تعالى: (وإذا جاءوك حيوك بما لم يحيك به الله ويقولون في أنفسهم لولا يعذبنا الله بما نقول) (سورة المجادلة، الآية “8”). فإذا زال هذا السبب، وقال الكتابي: سلام عليكم ورحمة الله فالعدل في التحية أن يرد عليه نظير سلامه. أ.هـ. 200/1 أحكام أهل الذمة. وفي صحيح البخاري عن ابن عمر ـ رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُما ـ أن النبي، ﷺ، قال: “إذا سلم عليكم اليهود فإنما يقول أحدهم: السام عليكم، فقولوا: وعليك”. والسام هو الموت.

وإذا مد يده إليك للمصافحة فمد يدك إليه وإلا فلا تبدأه.

وأما خدمته بإعطائه الشاي وهو على الكرسي فمكروه، لكن ضع الفنجال على الماصه ولا حرج.

مطالب مرتبط:

۳۸۸ ب – حکم اقامت در بلاد کفار چیست؟

۳۸۸ ب – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم اقامت در بلاد کفار چیست؟ جواب دادند: اقامت در بلاد کفر دارای خطری بزرگ بر دین و اخلاق و سلوک و آداب مسلمان است. ما و دیگران، انحراف بسیاری از کسانی را دیده‌ایم که در آن کشورها اقامت کرده‌اند. وقتی باز گشتند، همانی که رفته […]

ادامه مطلب …

۴۰۴ – آیا تبریک عید کفار مثل کریسمس و رفتن به جشن آن جایز است؟

۴۰۴ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم تبریک گفتن عید کریسمس به کفار چیست؟ وقتی آنها این عیدشان را به ما تبریک گفتند، چه جوابی به آنها بدهیم؟ آیا رفتن به اماکنی که به مناسبت کریسمس در آن جشن گرفته‌اند، جایز است؟ و انسان اگر چیزی از اینها که ذکر شد را بدون […]

ادامه مطلب …

۴۰۲ – حکم برادر نامیدن کافر چیست؟

۴۰۲ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم برادر نامیدن کافر چیست؟ جواب دادند: به هیچ وجه برای مسلمان حلال نیست کافری را برادر بنامد. – هر نوع کافری که باشد: یهودی باشد یا نصری، یا مجوسی یا ملحد – در هر صورت جایز نیست او را برادر بخواند. پس ای برادر، از چنین […]

ادامه مطلب …

۳۸۴ – حکم مودّت با کفار و برتر شمردن آنها بر مسلمانان چیست؟

۳۸۴ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم مودّت با کفار و برتر شمردن آنها بر مسلمانان چیست؟ جواب دادند: شکی نیست آن کسی که به کفار بیشتر از مسلمانان محبت می‌ورزد و دوستی می‌کند، مرتکب عمل حرامِ بزرگی شده است. زیرا بر او واجب است که مسلمانان را دوست بدارد و برای آنها، […]

ادامه مطلب …

۴۰۹ – آیا شیعه کافر است؟ آیا اهل تشیع تکفیر می‌شوند و می‌توان علیه آنها دعا کرد؟

۴۰۹ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا شیعه در حکم کفار هستند؟ آیا می‌شود دعا کرد که الله، کفار را بر آنها پیروز گرداند؟ جواب دادند: کفر، یک حکم شرعی است که مرجع آن الله و رسول است. هر آنچه قرآن و سنت دال بر کفر بودنش باشد، کفر است، و هر آنچه […]

ادامه مطلب …

۴۰۵ – آیا رفتن نزد کشیش برای خوشامد گفتن درست است؟

۴۰۵ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا رفتن نزد کشیش برای خوشامد گفتن درست است؟ جواب دادند: رفتن نزد هیچ کافری برای خوشامد گفتن یا سلام کردن به او جایز نیست. زیرا از رسول الله صلی الله علیه وسلم ثابت که فرمودند: «در سلام کردم به یهود و نصاری، پیش دستی نکنید». اما […]

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه