۳۸۲ – از شیخ رحمه الله سوال شد: ولاء و براء چیست؟

جواب دادند: ولاء و براء برای الله سبحانه و تعالی این است که انسان از هر چه الله از آن بیزار و تبری جسته، بیزاری جوید. چنان که الله تعالی می‌فرماید: {قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ وَالَّذِينَ مَعَهُ إِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآءُ مِنْكُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ كَفَرْنَا بِكُمْ وَبَدَا بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةُ وَالْبَغْضَاءُ أَبَدًا}[۱]، یعنی: {به راستی برای شما، در ابراهیم و همراهانش، الگوی نیکی است؛ آن‌گاه که به قوم خویش گفتند: ما، از شما و آنچه جز الله می‌پرستید، بیزاریم. ما به شما باور نداریم و میان ما و شما برای همیشه دشمنی و کینه پدید آمده است}، و این در مورد مشرکین است. چنان که الله تعالی می‌فرماید: {وَأَذَانٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ يَوْمَ الْحَجِّ الْأَكْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَرِيءٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَرَسُولُهُ}[۲]، یعنی: {این اعلامی از سوی الله و پیامبرش به مردم در روز حج بزرگ است که الله و پیامبرش از مشرکان بیزارند}. پس بر هر مومنی واجب است که از هر مشرک و کافری تبری جوید. این در مورد اشخاص است.

همچنین، بر شخص مسلمان واجب است از هر عملی که باعث خشنودی الله و رسولش نیست، تبری جوید. حتی اگر آن عمل، کفر هم نباشد؛ مثل فسوق و نافرمانی. چنان که الله تعالی می‌فرماید: {وَلَكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ أُولَئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ}[۳]، یعنی: {ولی الله، ایمان را محبوب شما گردانیده و آن را در دل‌هایتان آراسته و کفر و فسق و نافرمانی را برایتان ناپسند نموده  است. چنین کسانی هدایت‌یافته‌اند}.

وقتی که شخصی مومن، هم دارای ایمان و هم دارای معاصی باشد، به خاطر ایمانش با او موالات داشته و به خاطر معصیت‌هایش از او بیزاری می‌جوییم. این مساله حتی در زندگی ما نیز جریان دارد؛ شما وقتی دارویی را استفاده می‌کنید که بد مزه است و از مزه‌اش بدتان می‌آید، با این حال به خاطر اینکه شفای مرضتان در آن است، میل دارید آن را بنوشید.

بعضی مردم از مومن گناهکار بیشتر از کافر بدشان می‌آید، و این عجیب بوده و وارونه ساختن حقایق است. زیرا کافر، دشمن الله و رسول و مومنان است، و بر ما واجب است که از ته دل از آنها بیزار باشیم: {يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَعَدُوَّكُمْ أَوْلِيَاءَ تُلْقُونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ}[۴]، یعنی: {ای مؤمنان! دشمنان من و دشمنان خودتان را دوستان خود مگیرید که از روی دوستی برایشان پیام بفرستید}، {يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الْيَهُودَ وَالنَّصَارَى أَوْلِيَاءَ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ وَمَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ. فَتَرَى الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ يُسَارِعُونَ فِيهِمْ يَقُولُونَ نَخْشَى أَنْ تُصِيبَنَا دَائِرَةٌ فَعَسَى اللَّهُ أَنْ يَأْتِيَ بِالْفَتْحِ أَوْ أَمْرٍ مِنْ عِنْدِهِ فَيُصْبِحُوا عَلَى مَا أَسَرُّوا فِي أَنْفُسِهِمْ نَادِمِينَ}[۵]، یعنی: {ای مؤمنان! یهود و نصاری را به دوستی نگیرید. آنان دوستان یکدیگرند. هر کس از شما با آنان دوستی نماید، از جرگه‌ی آنان است. بی گمان الله، گروه ستمکار را هدایت نمی‌کند. بیماردلان را می‌بینی که به (سوی دوستی با) یهود و نصارا می‌شتابند و می‌گویند: «می‌ترسیم آسیب و گزندی به ما برسد». چه بسا الله (برای مسلمانان) پیروزی و فتحی پیش آوَرَد یا از نزد خویش فرمانی (همچون جزیه به نفع مسلمانان) بفرستد و بدین‌سان بیماردلان از آنچه در دل‏هایشان پنهان می‌داشتند، پشیمان شوند و افسوس بخورند}.

این کفار از تو راضی نمی‌شوند مگر زمانی که از دین آنها پیروی کرده و دین خود را بفروشی: {وَلَنْ تَرْضَى عَنْكَ الْيَهُودُ وَلَا النَّصَارَى حَتَّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ}[۶]، یعنی: {و یهود و نصاری از تو راضی نخواهند شد تا زمانی که از دین آنها پیروی کنی}. {وَدَّ كَثِيرٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَوْ يَرُدُّونَكُمْ مِنْ بَعْدِ إِيمَانِكُمْ كُفَّارًا}[۷]، یعنی: {بسیاری از اهل کتاب، دوست دارند شما را پس از آنکه ایمان آورده‌اید، به کفر بازگردانند}، و این در مورد همه‌ی انواع کفر است: کفر جحود و انکار و تکذیب و شرک و الحاد.

اما در مورد اعمال: از هر عمل حرامی تبری می‌جوییم، و برای ما جایز نیست که با اعمال حرام خو گرفته و آنها را انجام دهیم. همچنین در مورد مومن گناهکار، از معصیتش تبری می‌جوییم، اما به خاطر ایمانی که دارد، به ولاء و محبت او را خواهیم داشت.

---

[۱] – سوره ممتحنه، آیه «۴».

[۲] – سوره توبه، آیه «۳».

[۳] – سوره حجرات، آیه «۷».

[۴] – سوره ممتحنه، آیه «۱».

[۵] – سوره مائده، آیات «۵۱و۵۲».

[۶] – سوره بقره، آیه «۱۲۰».

[۷] – سوره بقره، آیه «۱۰۹».