۲۸۳ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم گفتن: «قسم به حیات الله» در هنگام قسم خوردن چیست؟ و نیز حکم این سخن که زنی به شوهرش بگوید: «پروردگار بر من حرام است که چنان کند»، و حکم این سخن: «حد الله بین من و تو»، چیست؟

جواب دادند: اما این صیغه‌ی قسم که انسان بگوید: «قسم به حیات الله»، اشکالی ندارد؛ زیرا قسم فقط به الله تعالی یا یکی از اسماء و یا یکی از صفاتش مانند: حیات و علم و عزت و قدرت و امثال آن، خورده می‌شود. جایز است کسی که می‌خواهد قسم بخورد، بگوید: قسم به حیات الله، قسم به علم الله، قسم به عزت الله، قسم به قدرت الله، و امثال آن که از صفات الله سبحانه و تعالی هستند. همین طور قسم خوردن به قرآن کریم نیز جایز است؛ چون کلام الله است. قسم خوردن به مصحف نیز چون مشتمل بر کلام الله است، جایز می‌باشد.

اما سخن زن به شوهرش: «پروردگارمان بر من حرام است»، اگر منظورش این است که الله بر او حرام است، این سخن هیچ معنایی ندارد و گفتنش جایز نیست. معنای این تحریم چیست؟ آیا این است که عبادت کردن الله بر او حرام است؟ نمی‌دانم واقعا معنای این سخن چیست.

اما اگر منظورش این است که فلان چیز بر من حرام است، یا بر من حرام است که تو فلان کار را نکنی، و منظورت از «ربّنا» یعنی: «یا ربّنا»؛ این صیغه برای تحریم کردن چیزی است، و وقتی چیزی حرام باشد و انسان بخواهد از آن امتناع کند، به منزله‌ی قسم است. چنان که الله عز و جل می‌فرماید: {يَاأَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكَ تَبْتَغِي مَرْضَاتَ أَزْوَاجِكَ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ . قَدْ فَرَضَ اللَّهُ لَكُمْ تَحِلَّةَ أَيْمَانِكُمْ}[۱]، یعنی: {ای پیامبر! چرا آنچه را که الله بر تو حلال کرده، برای جلب خشنودی همسرانت، بر خود حرام می‌کنی؟ و الله، آمرزنده‌ی رحیم است. به‌راستی الله، گشودن سوگندهایتان را برای شما مشروع ساخته است}، در اینجا، الله تعالی تحریم را به عنوان قسم قرار داده، فرمود: {قَدْ فَرَضَ اللَّهُ لَكُمْ تَحِلَّةَ أَيْمَانِكُمْ}[۲]، یعنی: {به‌راستی الله، گشودن سوگندهایتان را برای شما مشروع ساخته است}. پس وقتی انسان گفت: این بر من حرام است، یا بر من حرام است فلان کار را انجام دهم، و منظورش از این سخن، امتناع از انجام دادن آن کار باشد، حکم قسم را به خود می‌گیرد. یعنی مثل این است که بگویی: «قسم به الله که فلان کار را نمی‌کنم، یا، والله این لباس را نمی‌پوشم، یا، والله این غذا را نمی‌خورم». وقتی قسم گیر شد، باید کفاره‌ی قسم بدهد.

اما به نسبت صیغه‌ی سوم که در سوال آمد: «حد الله بین من و تو» مثل پناه بردن به الله عز و جل است، و پناه بردن به الله؛ دستور رسول الله صلی الله علیه وسلم است که اجابت شود. به این معنی که وقتی شخص به الله عز و جل پناه برد، بر ما واجب است او را پناه دهیم؛ مگر اینکه در استعاذه‌اش ظالم باشد. زیرا الله تعالی اگر این شخص ظالم باشد، او را پناه نمی‌دهد. مثلا: اگر خواستیم از کسی که زکات نمی‌دهد، زکات بگیریم. آن شخص گفت: از شما به الله پناه می‌برم. در اینجا، ما به او توجهی نمی‌کنیم. زیرا مقتضای پناه دادن به چنین شخصی، تایید او در معصیت است، و الله تعالی به چنین چیزی راضی نمی‌شود. پس وقتی که الله از آن راضی نیست، ما نیز در این کار با او موافقت نمی‌کنیم. مهم اینکه هر کس به الله تعالی پناه برد، تا مادامی که از چیزی که بر او واجب است و می‌ترسد ما او را ملزم به آن کنیم، به الله پناه نبرده، ما مامور به پناه دادن به او و اجتناب از او هستیم. اما در غیر این صورت، ما به او پناه نمی‌دهیم. والله المستعان.

[۱] – سوره تحریم، آیات «۱و۲».

[۲] – سوره تحریم، آیات «۱و۲».