۲۷۰ – از شیخ رحمه الله در مورد انواع شرک سوال شد.

جواب دادند: در جاهای دیگری غیر از اینجا گفتیم که توحید متضمّن نفی و اثبات است، و گفتیم که اگر در توحید، فقط به نفی اکتفا کنیم، فرقی با تعطیل ندارد، و اگر فقط به اثبات، اکتفا کنیم، از مشارکت، منع نمی‌کند. به همین خاطر حتما باید نفی و اثبات، در توحید وجود داشته باشد، و هر کس حق الله را به این طریقه اثبات ننماید، مرتکب شرک شده است.

شرک دو نوع است: شرک اکبر که شخص را از اسلام خارج می‌کند، و شرک اصغر.

نوع اول: شرک اکبر: «هر شرکی که شارع آن را به صورت مطلق بیان فرموده و متضمن خروج انسان از دینش است». مثلا: چیزی از عبادات را صرف غیر الله کند: مثل اینکه نماز را برای غیر الله بخواند، یا برای غیر الله روزه بگیرد، یا برای غیر الله ذبح کند. همچنین یکی دیگر از مثال‌های شرک اکبر، این است که غیر الله را بخواند. مثلا: از صاحب قبر چیزی بخواهد، یا از کسی که غایب است بخواهد در مورد کاری به فریادش برسد که هیچ کس غیر از الله قادر به انجام آن کار نیست. انواع شرک آن چنان که اهل علم نوشته‌اند، معلوم است.

نوع دوم: شرک اصغر: «هر عمل قولی یا فعلی که شرع به آن وصف شرک اطلاق فرموده، اما شخص را از دین خارج نمی‌کند». مثل: قسم خوردن به غیر الله. زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «کسی که قسم به غیر الله بخورد، بدون شک کافر، یا مشرک گشته است».پس کسی که به غیر الله قسم می‌خورد و معتقد نیست که آن غیر الله، دارای عظمتی همانند عظمت الله است، مرتکب شرک اصغر شده است. فرقی نمی‌کند چیزی که به آن قسم می‌خورد، انسانی معظم است یا خیر. بنا بر این، قسم خوردن به پیامبر صلی الله علیه وسلم، و قسم خوردن به رئیس و وزیر جایز نیست. همچنین قسم خوردن به کعبه و جبریل و میکائیل نیز جایز نیست؛ زیرا شرک است. اما شرک اصغر است که شخص را از اسلام خارج نمی‌کند.

همچنین یکی از انواع شرک اصغر، ریا است: مثلا شخص برخاسته و برای الله عز و جل نماز بخواند. اما نمازش را زیبا بخواند، چون می‌داند که یک نفر دارد به او می‌نگرد. به هیمن خاطر نمازش را زیبا می‌خواند تا مردم از نمازش تعریف کنند. چنین شخصی مرتکب شرک اصغر شده است؛ چون این شخص، عبادت را برای الله انجام داده، اما برای ریاکاری، آن را زیبا ادا کرده است. همچنین، اگر مالش را در راهی انفاق کند که به وسیله‌ی آن به الله تقرب جوید. اما، این قصد را هم دارد که مردم او را به خاطر این کار، مدح کنند. چنین شخصی مرتکب شرک اصغر شده است. انواع شرک اصغر بسیار زیادند که در کتب اهل علم ذکر شده‌اند.