۲۲۱ – از شیخ رحمه الله در مورد کسی سوال شد که نمی‌داند متوجه کردن چیزی از دعا به کسی غیر از الله، شرک است؟

جواب دادند: جهل نسبت به حکم کاری که انسان با انجام آن کافر می‌شود، مانند جهل نسبت به حکم کاری است که انسان با انجام آن، فاسق می‌شود. همان طور که شخص جاهل نسبت حکم کاری که موجب فسق شخص می‌شود، به خاطر جهلش، معذور دانسته می‌شود، جاهل نسبت به حکم کار کفر آمیز نیز به خاطر جهلش نسبت به حکم آن کار، معذور دانسته می‌شود و فرقی بین این دو وجود ندارد. زیرا الله عز و جل می‌فرماید: {وَمَا كُنَّا مُهْلِكِي الْقُرَى إِلَّا وَأَهْلُهَا ظَالِمُونَ}[۱]، یعنی: {و ما هیچ شهری را نابود نکردیم مگر آنکه اهالی‌اش ستمکار بودند}، و می‌فرماید: {وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا}[۲]، یعنی: {و تا پیامبری نفرستیم، هیچ‌کس را عذاب نمی‌کنیم}. این آیه شامل هر کاری می‌شود که انسان به خاطر عذاب می‌شود. همچنین الله عز و جل می‌فرماید: {وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِلَّ قَوْمًا بَعْدَ إِذْ هَدَاهُمْ حَتَّى يُبَيِّنَ لَهُمْ مَا يَتَّقُونَ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ}[۳]، یعنی: {و الله، بر آن نیست که گروهی را پس از آنکه هدایتشان نمود، گمراه نماید؛ مگر آنکه مواردی را که باید از آنان بپرهیزند، برایشان بیان می‌کند، همانا الله به همه چیز آگاه است}.

اما وقتی این جاهل، در یادگیری و تعلیم، کوتاهی کند، و از کسی نپرسد و جستجو نکند، محل نظر است. کسانی که نسبت به کفر آمیز و فسق آمیز بودن عملی، نا آگاه هستند؛ یا از جانب آنها کوتاهی صورت نگرفت و چیزی جز مباح بودن این عمل، به قلبشان هم خطور نکرده. این چنین اشخاصی، معذور هستند. اما به سوی آنچه حق است، راهنمایی و دعوت می‌شوند. اگر باز هم بر آن عمل اصرار کردند، بر آنها به چیزی حکم می‌شود که مقتضای اصرارشان است. یا اینکه انسان شنیده که این عمل حرام است یا فلان کار، به شرک می‌انجامد. اما سهل انگاری و تکبر کند. چنین کسی، به خاطر جهلش معذور شمرده نمی‌شود.

[۱] – سوره قصص، آیه «۵۹».

[۲] – سوره إسراء، آیه «۱۵».

[۳] – سوره توبه، آیه «۱۱۵».