۲۰۱ – از شیخ رحمه الله در مورد این فرمایش رسول الله صلی الله علیه وسلم سوال شد که می‌فرماید: «همانا شخص، عمل اهل بهشت را انجام می‌دهد، تا جایی بین او و بهشت، جز یک ذرع[۱]، فاصله نیست، پس کتابش بر او سبقت گرفته، عمل اهل جهنم را انجام می‌دهد، و وارد جهنم می‌شود، و همانا شخص، عمل اهل جهنم را انجام می‌دهد، تا جایی که بین او و جهنم، جز یک ذرع، فاصله‌ی بیشتری نیست. پس کتابش بر او سبقت گرفته، عمل اهل بهشت را انجام می‌دهد، و وارد بهشت می‌شود»، و سوال شد که آیا این حدیث، با فرموده‌ی الله تعالی تعارض دارد که می‌فرماید: {إِنَّا لَا نُضِيعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلًا}[۲]، یعنی: {ما پاداش کسی را که عمل نیکو انجام دهد، ضایع نمی‌گردانیم}؟

جواب دادند: این حدیث، حدیث عبدالله بن مسعود رضی الله عنه است که رسول الله صلی الله علیه وسلم خبر می‌دهد که شخص، عمل اهل بهشت را انجام می‌دهد، تا جایی که بین او و بهشت، جز یک ذرع، فاصله‌ای نیست؛ به خاطر نزدیک شدن اجل و مرگش، و سپس کتابش بر او سبقت گرفته، یعنی آن کتابی که در ازل نوشته شده که از اهل جهنم است، و به همین خاطر، عمل اهل جهنم را – العیاذ بالله – انجام می‌دهد، و به همین خاطر، وارد جهنم می‌شود. انجام عمل اهل بهشت توسط این فرد، آن گونه است که مردم تصور می‌کنند که این شخص اعمال نیکو انجام می‌دهد، چنان که در حدیث صحیح آمده: «همانا شخص، چنان که برای مردم می‌نماید، عمل اهل بهشت را انجام می‌دهد، اما در واقع، از اهل جهنم است». به نسبت گروه دومی نیز چنین است. شخص عمل اهل جهنم را انجام می‌دهد. سپس الله تعالی هنگامی که زمان مرگش نزدیک می‌شود، با توبه و رجوع به سوی الله، بر او منت می‌گذارد، و به همین خاطر، عمل اهل بهشت را انجام داده و وارد بهشت می‌شود.

اما آیه‌ای که سائل ذکر کرد، هیچ تعارضی با حدیث ندارد. الله فرموده: {أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلًا}[۳]، یعنی: {پاداش کسی را که عمل نیکو انجام دهد}، و کسی که در قلب و ظاهر، عملش را نیکو گرداند، الله تعالی اجرش را ضایع نمی‌کند. اما شخص اولی که عمل اهل بهشت را انجام می‌دهد و سپس کتابش بر او سبقت می‌گیرد؛ عملی که انجام می‌داد، در نظر مردم، عمل اهل بهشت است، و به همین خاطر، کتابش بر او سبقت می‌گیرد، و بر این اساس، عملش نیکو نبوده، و در این صورت، تعارضی با آیه‌ی کریمه ندارد. والله الموفق.

[۱] – فاصله‌ی نوک آرنج تا نوک انگشت میانی را ذرع یا یک ذراغ می‌نامند. (مترجم)

[۲] – سوره کهف، آیه «۳۰».

[۳] – سوره کهف، آیه «۳۰».