۱۱۹ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا جنیان به رسالت محمد ﷺ و پیامبران قبل از او، ایمان آورده‌اند؟ آیا حج بر آنان نیز فرض است؟ و اگر بله، کجا حج می‌کنند؟
جواب دادند: بدون شک، جنیان نیز مکلّف به طاعت الله سبحانه و تعالی هستند و در میان آنها مسلمان و کافر وجود دارد، و همچنین در میان آنان، افراد صالح و غیر صالح وجود دارند. چنان که الله تعالی در سوره‌ی جن در مور آنها می‌فرماید که گفتند: {وَأَنَّا مِنَّا الصَّالِحُونَ وَمِنَّا دُونَ ذَلِكَ كُنَّا طَرَائِقَ قِدَدًا}[۱]، یعنی: {و در میان ما، گروهی صالح و نیکوکارند، و گروهی، جز این؛ ما گروه‌ها و فرقه‌های گوناگونی هستیم}، و گفتند: {وَأَنَّا مِنَّا الْمُسْلِمُونَ وَمِنَّا الْقَاسِطُونَ فَمَنْ أَسْلَمَ فَأُولَئِكَ تَحَرَّوْا رَشَدًا . وَأَمَّا الْقَاسِطُونَ فَكَانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَبًا}[۲]، یعنی: {و گروهی از ما، مسلمانند، و گروهی نیز گنهکار؛ پس کسانی که اسلام آوردند، در جستجوی راه راست برآمدند. و اما گنهکاران، هیزم دوزخند}.
همچنین الله گروهی از جن را متوجه رسول الله صلی الله علیه سلم کرد که به قرآن را استماع نموده و به آن ایمان آورده و سپس برای دعوت قومشان، به سوی آنها بازگشتند. چنان که الله تعالی می‌فرماید: {وَإِذْ صَرَفْنَا إِلَيْكَ نَفَرًا مِنَ الْجِنِّ يَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قَالُوا أَنْصِتُوا فَلَمَّا قُضِيَ وَلَّوْا إِلَى قَوْمِهِمْ مُنْذِرِينَ . قَالُوا يَاقَوْمَنَا إِنَّا سَمِعْنَا كِتَابًا أُنْزِلَ مِنْ بَعْدِ مُوسَى مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ وَإِلَى طَرِيقٍ مُسْتَقِيمٍ . يَاقَوْمَنَا أَجِيبُوا دَاعِيَ اللَّهِ وَآمِنُوا بِهِ يَغْفِرْ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَيُجِرْكُمْ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ . وَمَنْ لَا يُجِبْ دَاعِيَ اللَّهِ فَلَيْسَ بِمُعْجِزٍ فِي الْأَرْضِ وَلَيْسَ لَهُ مِنْ دُونِهِ أَوْلِيَاءُ أُولَئِكَ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ}[۳]، یعنی: {و زمانی را (یاد کن) که گروهی از جنیان را به سوی تو متوجه کردیم که قرآن می‌شنیدند. و چون نزدش حضور یافتند، گفتند: ساکت باشید. و هنگامی که تلاوت قرآن پایان یافت، در حالی که بیم دهنده بودند، به سوی قومشان بازگشتند. گفتند: ای قوم ما! همانا ما کتابی شنیدیم که پس از موسی نازل شده و تصدیق کننده‌ی کتاب‌های پیشین است؛ به سوی حق و به راه راست هدایت می‌کند. ای قوم ما، دعوتگر الهی را اجابت نمایید و به او ایمان بیاورید، تا (الله) برخی گناهانتان را برایتان بیامرزد و شما را از عذابی دردناک پناه دهد. و هر کس دعوتِ دعوت کننده‌ی الله را پاسخ نگوید، پس هرگز نمی‌تواند در زمین (از عذاب الله) بگریزد و او را غیر از الله هیچ یاوری نیست، آنان در گمراهی آشکاری هستند}.
این نشان می‌دهد که جن، به پیامبران گذشته ایمان داشته و کتاب‌هایشان را می‌دانستند. به دلیل اینکه فرمود: { إِنَّا سَمِعْنَا كِتَابًا أُنْزِلَ مِنْ بَعْدِ مُوسَى مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ وَإِلَى طَرِيقٍ مُسْتَقِيمٍ: همانا ما کتابی شنیدیم که پس از موسی نازل شده و تصدیق کننده‌ی کتاب‌های پیشین است؛ به سوی حق و به راه راست هدایت می‌کند}، و از رسول الله صلی الله علیه وسلم ثابت است که گروه جنیانی را که نزد او آمده بودند، بزرگ داشت که به آنها فرمود: «هر استخوانی که به دست شما می‌افتد و اسم الله بر آن ذکر شده باشد، غذای شماست، که بیشتر از اول، گوشت بر آن خواهد بود، و هر مدفوع حیوانی، غذای حیوانات شما خواهد بود»، و به همین خاطر رسول الله صلی الله علیه وسلم از طهارت گرفتن به وسیله‌ی استخوان و نیز به وسیله‌ی مدفوع خشک شده‌ی حیوانات، نهی کرده و فرموده‌اند: «استخوان، غذای برادرانتان از جن است».
ظاهر این است که آنها مکلف به همان عباداتی هستند که انسان‌ها نیز به آنها مکلفند. خصوصا اصول عبادات، مانند ارکان پنج گانه‌ی اسلام، و حج آنها نیز از لحاظ زمانی و مکانی، مانند حج انسان‌ها است. اما در مورد جنس عباداتی که متناسب با حالت آنها نیست، تکلیفشان به تکلیف تکلیف انسان‌ها متفاوت است. والله اعلم.
[۱] – سوره جن، آیه «۱۱».
[۲] – سوره جن، آیات «۱۴و۱۵».
[۳] – سوره احقاف، آیات «۲۹-۳۲».
