(۶۰۱) سوال: : به نظر شما حکم شرع درباره‌ی زيارت قبور اولیاء و صالحان چیست؟ آیا حرام است؟ آیا جایز است آنان را زیارت کنیم؟
جواب:
ابتدا باید بدانیم که ولیّ کیست؟ الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ او را چنین معرفی می‌نماید: {أَلا إِنَّ اولیاء الله لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلا هُمْ يَحْزَنُونَ * الَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ} [یونس: ۶۲-۶۳]: (آگاه باشید که اولیاء و دوستان الله، هیچ ترسی بر آنان نیست و اندوهگین نمی‌شوند. آنان کسانی هستند که ایمان آورده و تقوا پیشه می‌نمایند) بنابراین هر کس مؤمن و با تقوا باشد، ولیّ الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است. همه باید این نکته را درک کنند که هر کسی که ادعای ولایت داشته باشد، ولیّ الله نیست؛ زیرا برخی افراد، مردم عوام را فریب می‌دهند و ادعا می‌کنند که اولیاء هستند و چه بسا به کار گرفتن شیاطین، ادعای خود را تأیید کنند لذا مردم می‌پندارند که این از کرامات آنان است اما در واقع، اهانت و مایه‌ی خواری و حقارت آنان است.
زيارت قبور؛ زیارت قبور به طور کلی، مستحب است که پیامبر ﷺ نیز آن را انجام داده و به انجام آن سفارش نموده است. درباره‌ی فایده‌‌ی آن نیز فرموده است: «نَهَيْتُكُمْ عَنْ زِيَارَةِ الْقُبُورِ فَزُورُوهَا»: (قبلا شما را از زیارت قبور، نهی کرده بودم اما اکنون به زیارت قبرها بروید) در روایت دیگری آمده است که فرمود: «فَإنَّهَا تُذَكِّرُ الآخِرَةَ»: (زیرا زیارت قبور، آخرت را یادآوری می‌کند) اگر انسان قبر یا قبرها را زیارت کند به یاد آخرت می‌افتد زیرا یادآور می‌شود که جایگاه او نیز همین جا است و ناگزیر همانند گذشتگانش به این مکان خواهد پیوست. به یاد می‌آورد که این افرادی که اکنون در قبرهایشان زندانی هستند، اندکی پیش روی زمین بودند، راه می‌رفتند و از نعمت‌های الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ بهره می‌بردند همانند خودش که اکنون راه می‌رود و از نعمت‌های الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ استفاده می‌کند؛ همه‌ی این‌ها را به یاد می‌آورد، می‌ترسد و برای چنین روزی که قطعا فرا می‌رسد و گریزی از آن نیست، تلاش می‌کند لذا زيارت قبور، یک سنت مستحب است؛ اما باید بدانیم که زيارت قبور بدین خاطر نیست که با برطرف شدن مشکلات، درخواست کمک و دفع زیان، برداشت مادی کنیم بلکه بدین خاطر است که برای آنان از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ دعا و درخواست کنیم زیرا هنگام زيارت قبور می‌گوییم: «السلامُ عليكم دارَ قوم مؤمنين، وإنا إن شاءَ اللهُ بكم لاحقون، يرحم الله الْمُسْتَقْدِمِينَ منا ومنكم والمستأخرين، نسألُ اللهَ لنا ولكم العافيةَ، اللَّهُمَّ لا تَحْرِمْنَا أَجْرَهُم، ولا تَفْتِنَّا بعدَهُم وَاغْفِرْ لَنَا وَلَهُمْ»: (سلام بر شما‌ای اهالی سرای مؤمنان! اگر الله بخواهد ما نیز به زودی به شما خواهیم پیوست، الله کسانی از ما و شما که زودتر از دنیا رفتند و آنان که بعد می‌روند را رحمت نماید. برای خودمان و شما، عافیت و سلامت را از الله خواستاریم. ای الله! ما را از پاداش آنان محروم نگردان، ما را بعد از آن‌ها گمراه نکن و ما و آنان را ببخش و بیامرز).
دعا و درخواست از مردگان، شرك اكبر و موجب خروج از اسلام است؛ زیرا آنان سود و زیانی برای خود و دیگران در اختیار ندارند. تبرك جستن به خاکشان یا دست کشیدن به قبرهایشان، بدعتی زشت و ناپسند است که گاهی بنا بر اعتقاد فرد به حد كفر نیز می‌رسد.
زيارت قبور فقط برای مردان، سنت است؛ اما برای زنان، سنت نیست بلکه پیامبر ﷺ: «لَعَنَ زَائِرَاتِ الْقُبُورِ»[۱] : (پیامبر ﷺ زنانی که قبرها را زیارت می‌کنند را لعنت نموده است) آن‌چه امام مسلم رَحِمَهُ‌الله روایت کرده است با این حدیث، تعارضی ندارد که پیامبر ﷺ به عایشه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهَا امر نمود که بگوید: «السلامُ علی أهلِ الديارِ من المؤمنين والمسلمين، وَيَرحم اللهُ الْمُسْتَقْدِمِينَ منا والمستأخرين وإنا إن شاءَ اللهُ بكم لَلَاحقون»: (سلام بر شما‌ای اهالی سرزمین مؤمنان و مسلمانان! الله کسانی از ما و شما که زودتر از دنیا رفتند و آنان که بعد می‌روند را رحمت نماید. اگر الله بخواهد ما نیز به زودی به شما می‌پیوندیم) زیرا منظور از این حدیث، این است که اگر زنی از کنار قبرستان می‌گذشت و قصد زیارت نداشت، ایرادی ندارد که بر اهل قبرستان سلام کند و برایشان دعا نماید اما این که زنی به قصد زیارت قبور از خانه‌اش روانه‌ی قبرستان شود، حرام است بلکه از جمله گناهان کبیره است زیرا پیامبر ﷺ زنانی که به زیارت قبرها بروند را لعنت نموده است.
[۱] مسند احمد: (۳/ ٤٧١، شماره ۲۰۳۰) / تخریج سنن أبوداود: كتاب الجنائز، باب في زيارة النساء القبور، شماره (٣٢٣٦) / سنن ترمذی: أبواب الصلاة، باب ما جاء في كراهية أن يتخذ على القبر مسجدا، شماره (۳۲۰) / سنن نسائی: كتاب الجنائز، باب التغليظ في اتخاذ السرج على القبور، شماره (٢٠٤٣) / سنن ابن ماجه: كتاب الجنائز، ما جاء في النهي عن زيارة النساء القبور، شماره (١٥٧٥).
