(۵۸۲ سوال: برخی صوفيه چنین ادعا می‌کنند که مردگان و صاحبان قبرها دارای کرامت هستند و به این آیه استدلال می‌کنند: {وَأَمَّا الْجِدَارُ فَكَانَ لِغُلامَيْنِ… } [کهف: ۸۲]: (اما دیوار برای دو پسر بود…) می‌گویند: اگر پدر این دو پسر بچه صالح و نیکوکار نبود، گنج بیرون نمی‌آمد؛ این را از جمله کرامات پس از مرگ وی بر می‌شمارند. لطفا این نکات را برای رفع اشکال، توضیح دهید و ادعای باطل صوفیه که بندگان الله را گمراه می‌کنند را رد بنمایید. ما در سودان هستیم؛ در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که شرکیات، خرافات و بدعت‌ها زیاد است که از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌خواهیم ما را نجات دهد. این برنامه‌ی شما (برنامه‌ی نور علی الدرب) نقش بزرگی در نجات مردم ایفا می‌کند و خانواده‌های زیادی به سمت آن گرایش پیدا کرده‌اند.

جواب:

این یک پرسش مهم و سؤال بزرگ است و پاسخ به آن به یاری الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ نیاز به بسط و توضیح دارد؛ می‌گوییم: مردگان دو دسته هستند:
۱- مردگانی که مسلمان از دنیا رفته‌اند و مردم به خوبی از آنان یاد می‌کنند؛ به نسبت چنین افرادی امید خوب و نیک وجود دارد اما به برادران مسلمانش نیاز دارد تا برایش از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ دعا و درخواست مغفرت و رحمت نمایند و مشمول این فرموده‌ی الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ هستند: {وَالَّذِينَ جَاءُوا مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالإِيمَانِ وَلا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنَا غِلاًّ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّكَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ} [الحشر: ۱۰]: (کسانی ‌که پس از آنان آمدند، می‌گویند: پروردگارا! ما و برادرانمان را که در ایمان از ما سبقت گرفته‌اند را ببخش و بیامرز و در دل ما هیچ کینه‌ای نسبت به کسانی‌ که ایمان آورده‌اند، قرار مده؛ پروردگارا! قطعا تو مهربان و مهرورز هستی) این شخص به کسی سودی نمی‌رساند زیرا او مرده‌ای بی‌جان است و نمی‌تواند زیانی را از خود و دیگران دفع کند و سودی به خود و دیگران برساند بلکه محتاج برادرانش است که به او سود برسانند اما وی برایشان سودی ندارد.
۲- مردگانی که کردارشان به فسق و نافرمانی می‌انجامد که موجب خروج از دین می‌شود؛ مانند کسانی ‌که ادعا می‌کنند اوليا هستند، غیب را می‌دانند، بیمار را شفا می‌دهند و ادعا دارند با اسبابی که از نظر حسی و شرعی شناخته شده نیست به دیگران سود می‌رسانند. این‌ افراد که با کفر می‌میرند، دعا و طلب رحمت از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ برای آنان جایز نیست؛ زیرا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَنْ يَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِكِينَ وَلَوْ كَانُوا أُوْلِي قُرْبَى مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ * وَمَا كَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَاهِيمَ لأَبِيهِ إِلاَّ عَنْ مَوْعِدَةٍ وَعَدَهَا إِيَّاهُ فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لأَوَّاهٌ حَلِيمٌ} [التوبه: ۱۱۳-۱۱۴]: (پیامبر و کسانی که به او ایمان آورده‌اند حق ندارند برای مشرکان، بعد از آن که برایشان آشکار شد که اهل دوزخ هستند از الله، درخواست مغفرت و آمرزش نمایند، حتی اگر خویشان و نزدیکان آن‌ها باشند. طلب مغفرت ابراهیم برای پدرش، فقط به خاطر وعده‌ای بود که به پدرش داده بود اما وقتی برایش روشن گشت که او دشمن الله است از او تبرّی جست. قطعا ابراهیم بسیار دارای خشیت از الله و بردبار بود) این‌ مردگان به هیچ کس سود و زیان نمی‌رسانند و جایز نیست کسی به آنان وابسته شود، حتی اگر کسی کراماتیاز آنان ببیند؛ مانند این که دیده شود قبرهایشان نور دارد، از قبرشان بوی خوش می‌آید و… در حالی که همه می‌دانند آنان با کفر مرده‌اند، این‌ها از فریب و نیرنگ ابليس است تا این بندگان الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را با این مردگان به فتنه و مصیبت گرفتار کند.
تمامی برادران مسلمانم را از وابستگی به هر کسی جز الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ هشدار می‌دهم؛ زیرا مالکیت آسمان‌ها و زمین فقط در اختیار الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است، همه چیز به او بر می‌گردد، تنها الله است که دعای انسان درمانده را برآورده می‌نماید و هر بدی و مشکلی را فقط الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ برطرف می‌سازد؛ الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {وَمَا بِكُمْ مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنَ اللَّهِ ثُمَّ إِذَا مَسَّكُمُ الضُّرُّ فَإِلَيْهِ تَجۡـَٔرُونَ} [النحل: ۵۳]: (هر نعمتی که دارید، از جانب الله است سپس هنگامی که دچار مشکل می‌شوید به او پناه می‌آورید).
همچنین این افراد را نصیحت می‌کنم که در دینشان تقلید نکنند و از کسی جز رسول الله ﷺ پیروی ننمایند زیرا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ الله أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو الله وَالْيَوْمَ الآخِرَ} [الاحزاب: ۲۱]: (قطعا رسول الله، الگوی بسیار خوبی برای شما است؛ برای کسی ‌که به الله و روز آخرت امید دارد) همچنین می‌فرماید: {قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ} [آل عمران: ۳۱]: (بگو: اگر الله را دوست دارید، از من پیروی کنید تا الله شما را دوست بدارد) بر تمام مسلمانان واجب است که کردار کسانی که ادعای ولیّ الله بودن را دارند را با قرآن و سنت بسنجند؛ اگر با قرآن و سنت مطابق بود، امید است که از اولیاء الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ باشد اما اگر مطابق نبود، از اولياء الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ نیست.
الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ ترازوی عادلانه‌ای را برای شناخت اولیای خویش یاد نموده و فرموده است: {أَلا إِنَّ أَوْلِيَاءَ الله لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلا هُمْ يَحْزَنُونَ * الَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ} [یونس: ۶۲-۶۳]: (آگاه باشید که دوستان الله، هیچ ترسی بر آنان نیست و اندهگین نمی‌شوند؛ آنان کسانی هستند ‌که ایمان آورده و تقوا پیشه ‌نموده‌اند) بنابراین هر کس مؤمن و با تقوا باشد، ولیّ الله است اما کسی‌ که چنین نباشد، وليّ الله نیست. اگر از مقداری از ایمان و تقوا برخوردار باشد، به همان مقدار از ولایت و دوستی الله برخوردار خواهد بود اما با این وجود، نمی‌توانیم درباره‌ی یک شخص خاص، مطمئن شویم؛ بلکه به طور عموم می‌گوییم: هر کس مؤمن و باتقوا باشد، ولیّ الله است زیرا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {أَلا إِنَّ أَوْلِيَاءَ الله لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلا هُمْ يَحْزَنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ}.
باید دانست که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ گاهی انسان را با چنین چیزهایی می‌آزماید؛ انسان گاهی به قبر وابسته می‌شود و از آن مرده، دعا و درخواست می‌کند یا خاکش را برداشته و بدان تبرک می‌جوید و به هدفش نیز می‌رسد؛ اما این آزمایشی از سوی الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ برای آن فرد است؛ زیرا می‌دانیم که این قبر، دعا را اجابت نمی‌کند و این خاک، موجب دفع ضرر و کسب منفعت نیست؛ این را می‌دانیم زیرا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ يَدْعُو مِنْ دُونِ اللَّهِ مَنْ لا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَهُمْ عَنْ دُعَائِهِمْ غَافِلُونَ* وَإِذَا حُشِرَ النَّاسُ كَانُوا لَهُمْ أَعْدَاءً وَكَانُوا بِعِبَادَتِهِمْ كَافِرِينَ} [الاحقاف: ۵-۶]: (چه کسی گمراه‌تر از کسی است که غیر الله را به دعا فرا بخواند که تا روز قیامت نیز درخواستش را برآورده نمی‌کند؟ و آنان از دعا و درخواست اینان بی‌خبر هستند و هنگامی که مردم، حشر شوند، دشمنان اینان خواهند بود و به عبادت ایشان کفر خواهند ورزید) همچنین می‌فرماید: {وَالَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لا يَخْلُقُونَ شَيْئاً وَهُمْ يُخْلَقُونَ * أَمْوَاتٌ غَيْرُ أَحْيَاءٍ وَمَا يَشْعُرُونَ أَيَّانَ يُبْعَثُونَ} [النحل: ۲۱-۲۰]: (کسانی ‌که غیر الله را به دعا فرا می‌خوانند، اینان چیزی نمی‌آفرینند و خودشان آفریده هستند؛ مرده‌اند و زنده نیستند و اصلا نمی‌دانند چه هنگام زنده خواهند شد).
آیات زیادی در این مفهوم وجود دارد که دلالت می‌دهد هر کسی که به جای الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ به دعا فرا خوانده شود، هرگز نمی‌تواند درخواست و دعا را برآورده سازد و به شخص دعا کننده سودی برساند؛ اما گاهی دعا و مقصود این شخص، هنگام دعا و درخواست از غیر الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ اجابت می‌شود که این آزمایش و امتحانی از سوی الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است. می‌گوییم: دعا و خواسته‌ی این شخص، هنگام دعا و درخواست از آن شخص برآورده شده است، نه به وسیله‌ی دعا و درخواست از او؛ میان وقوع چیزی هم‌زمان و در کنار چیز دیگر و میان وقوع چیزی به وسیله‌ی چیز دیگر، تفاوت وجود دارد زیرا به طور یقینی بنا بر آیات زیادی که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ در کتابش بیان نموده است می‌دانیم که دعا و درخواست از غير الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ سببی برای رفع زیان یا کسب سود نیست اما گاهی دعای فرد به هنگام دعا و درخواست از غیر الله، برآورده می‌شود که این یک امتحان و آزمایش است و الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ نیز گاهی انسان را با اسباب معصیت و گناه می‌آزماید تا مشخص نماید که چه کسی بنده‌ی او است و چه کسی بنده‌ی هوا و هوس خود است.
به اصحاب سبت از يهود بنگر که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ صید ماهی را در روز شنبه بر آنان حرام نمود و آن‌ها را مورد آزمایش قرار داد؛ ماهی‌ در روز شنبه، بسیار زیاد بود و در روزهای دیگر، پنهان می‌شدند. مدتی که گذشت، گفتند: چگونه می‌توانیم خود را از این ماهی‌ها محروم بسازیم؟! سپس فکر کردند، حیله یافتند و گفتند: در روز جمعه تورها را به آب می‌اندازیم و روز یکشنبه ماهی‌ها را جمع می‌کنیم. این کار را انجام دادند و با این نیرنگ بر محارم الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ تجاوز کردند. پس الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ آنان را به بوزینه‌های حقیری تبدیل نمود؛ الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {وَاسْأَلْهُمْ عَنْ الْقَرْيَةِ الَّتِي كَانَتْ حَاضِرَةَ الْبَحْرِ إِذْ يَعْدُونَ فِي السَّبْتِ إِذْ تَأْتِيهِمْ حِيتَانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعاً وَيَوْمَ لا يَسْبِتُونَ لا تَأْتِيهِمْ كَذَلِكَ نَبْلُوهُمْ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ} [الاعراف: ۱۶۳]: (از آنان درباره‌ی سرزمینی بپرس که کنار دریا بود آن‌گاه که در روز شنبه تجاوز کردند؛ هنگامی که در روز شنبه، ماهی‌ها در ورودی دریا نزدشان می‌آمدند و در روز دیگر نمی‌آمدند؛ این‌گونه آن‌ها را با فسق و گناهی که مرتکب می‌شدند، آزمودیم) همچنین می‌فرماید: {وَلَقَدْ عَلِمْتُمْ الَّذِينَ اعْتَدَوْا مِنْكُمْ فِي السَّبْتِ فَقُلْنَا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِينَ * فَجَعَلْنَاهَا نَكَالاً لِمَا بَيْنَ يَدَيْهَا وَمَا خَلْفَهَا وَمَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِينَ} [البقره: ۶۵-۶۶]: (دانستید از کسانی از میان خودتان که درباره‌ی شنبه تجاوز کردند، به آنان گفتیم: با حقارت، بوزینگان شوید. آن ‌را مجازات و عبرتی برای مردم آن زمان و آیندگان و پندی برای تقوا پیشگان قرار دادیم).
بنگر که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ چگونه این اسباب را برایشان فراهم نمود و ماهی‌ها در روزی که صید ممنوع بود، فراوان می‌شدند اما آنان (پناه بر الله) صبر نکردند و این‌گونه چیزی که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ حرام کرده بود را با نیرنگ انجام دادند. حال به اصحاب پیامبر ﷺ بنگر که وقتی الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ آنان را آزمود و شکار در حال احرام را بر آنان حرام نمود، چگونه با وجود این ‌که حیوانات زیاد بودند و آنان به راحتی می‌توانستند شکار کنند اما آنان رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُم آنان جرأت سرکشی نکرده و شکار نکردند لذا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَيَبْلُوَنَّكُمْ الله بِشَيْءٍ مِنْ الصَّيْدِ تَنَالُهُ أَيْدِيكُمْ وَرِمَاحُكُمْ لِيَعْلَمَ الله مَنْ يَخَافُهُ بِالْغَيْبِ فَمَنْ اعْتَدَى بَعْدَ ذَلِكَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِيمٌ} [المائده: ۹۴]: (ای کسانی ‌که ایمان آورده‌اید! الله قطعا شما را با چیزی از صید می‌آزماید که در دسترس شما و تیرهای شما است تا بداند که چه کسی در نهان از الله می‌ترسد. پس هر کس از این پس تجاوز کند، عذاب دردناکی دارد).
شکار عادی و پرنده در دسترس آنان بود و به راحتی می‌توانستند با تیر و نیزه آن ‌را شکار کنند اما آنان رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُم از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ ترسیدند و شکار نکردند؛ همین‌گونه بر مؤمن، واجب است زمانی که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ زمینه‌های گناه را برایش فراهم نمود، از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ تقوا و پرهیز نماید و به آن کار حرام نپردازد و بداند که فراهم شدن اسباب و عوامل گناه توسط الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ برای آزمایش و امتحان او است؛ لذا باید دوری کند و صبر نماید زیرا سرانجام خوش برای پرهیزگاران و تقوا پیشگان است.