۳۴ – جمع بین دو حدیث درباره‌ی «إن شاء الله»

۳۴ – از شیخ رحمه الله سوال شد: جمع بین این فرموده‌ی رسول الله صلی الله علیه وسلم: «هیچ یک از شما نگوید: پروردگارا، اگر خواستی مرا بیامرز، پروردگارا، اگر خواستی بر من رحم فرما. خواسته‌اش را با عزم بخواهد و رغبتش را بزرگ گرداند. زیرا هیچ کسی نمی‌تواند الله تعالی را مجبور کند»، و این فرموده‌ی ایشان: «تشنگی رفع شد، و رگ‌ها خیس شدند، و إن شاءالله اجر، ثابت گشت»، چگونه است؟

جواب دادند: حدیث اولی صحیح است، و در لفظی دیگر آمده است: «به درستی که اعطای هیچ چیزی برای الله، بزرگ نیست». اما این صیغه‌ای که رسول الله صلی الله علیه وسلم از آن نهی فرموده است: «پروردگارا، اگر خواستی مرا بیامرز»، معانی فاسدی را به انسان القا می‌کند:

یکی اینکه کسی می‌تواند الله را مجبور به کاری کند، و دیگری اینکه مغفرت و رحمت الله، امر بسیار بزرگی است که به تو نمی‌دهد، و به همین خاطر فرمود: «به درستی که اعطای هیچ چیزی برای الله، بزرگ نیست»، در حالی که شما اگر از کسی بخواهید و به او بگویید که اگر خواستی به من یک میلیارد بده، چنین چیزی برای او سنگین است، و به همین خاطر به او گفتی: اگر خواستی بده. همچنین، این احساس را منتقل می‌کند که تو از بخشش کسی که از او طلب می‌کنی، بی نیازی؛ اگر داد که هیچ، و اگر نداد هم مهم نیست. به همین خاطر رسول الله صلی الله علیه وسلم از گفتن کلمه‌ی «اگر خواستی» نهی فرموده است.

اما «إن شاءالله»ی که در حدیث دوم آمده است، اثر کمتری از گفتن «اگر خواستی» دارد، زیرا ممکن است قصد گوینده‌اش تبرک باشد، نه تعلیق دعا به آن.

بنا بر این وجه جمع این است که عبارت «إن شاءالله» سبک‌تر از گفتن «اگر خواستی» است.

همچنین می‌شود گفت که این را می‌رساند که از گفتن «إن شاءالله» نهی شده است، اما گفتن «اگر خواستی»، حرام است. اما چگونه از گفتن آن نهی شده است ولی رسول الله صلی الله علیه وسلم آن را گفته‌اند؟ چنان که در حدیث دومی که سائل ذکر کرد، آمده است. گر چه صحت این حدیث مورد اختلاف است، اما در حدیث صحیح ثابت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم هر گاه مریضی را عیادت می‌کردند، می‌گفتند: «اشکالی ندارد، إن شاءالله که پاک کننده است». این جمله اگر چه خبری است، اما معنایش طلبی است. جواب این است که این جمله مبنی بر رجاء و امیدواری است تا اینکه مریضی، سببی برای پاک شدن گناهان باشد، و این مانند حدیث «و إن شاءالله اجر ثابت گشت» می‌باشد. بنا بر این، از باب رجاء و امیدواری است.

تعداد بازدید: 3

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

(34) سئل فضيلة الشيخ : عن الجمع بين قول النبي ﷺ : ” لا يقل أحدكم: اللهم اغفر لي إن شئت اللهم ارحمني إن شئت، ليعزم المسألة وليعظم الرغبة فإن الله لا مكره له ” وقوله : ” ذهب الظمأ وابتلّت العروق وثبت الأجر إن شاء الله” ؟

فأجاب بقوله: الحديث الأول صحيح، وفي لفظ : ” إن الله لا يتعاظمه شيء أعطاه”. وهذه الصيغة التي نهى عنها رسول الله : ” اللهم اغفر لي إن شئت ” تشعر بمعان فاسدة:

منها أن أحداً يكره الله ، ومنها أن مغفرة الله ورحمته أمر عظيم لا يعطيه الله لك ، ولذلك قال: ” فإن الله لا يتعاظمه شيء أعطاه”. وأنت لو سألت رجلاً من الناس فقلت : أعطني مليون ريال إن شئت. فهذا يتعاظمه ولذلك قلت له : إن شئت. وكذلك فهو مشعر بأنك مستغن عن عطية المسؤول فإن أعطاك وإلا فلا يهمك، ولهذا نهى رسول الله ﷺ عن قول : إن شئت ” .

أما ما جاء في الحديث الثاني من قول : ” إن شاء الله ” فهي أخف وقعاً من قول : إن شئت ، لأن القائل قد يريد بها التبرك لا التعليق.

فوجه الجمع أن التعبير بإن شاء الله أهون من إن شئت.

ويرد على ذلك أن هذا يفيد أن قول : إن شاء الله منهي عنه لكن دون قول : إن شئت. فكيف يكون منهياً عنه ثم يقول :ه النبي ﷺ كما في الحديث الثاني الذي ذكره السائل؟ وإن كان فيه نظر من حيث الصحة، لكن ثبت في الحديث الصحيح أن النبي ﷺ كان إذا عاد مريضاً يقول ::” لا بأس طهور إن شاء الله ( . وهذه الجملة وإن كانت خبرية فمعناها طلبي. والجواب أن هذه الجملة مبنية على الرجاء لأن يكون المرض طهوراً من الذنب وهذا كما في حديث:” وثبت الأجر إن شاء الله”. فهو على الرجاء.