۲۷ – از شیخ رحمه الله سوال شد: چگونه کلمهی «لا إله إلا الله» مشتمل بر همهی انواع توحید است؟
جواب دادند: این کلمه شامل همهی انواع توحید است؛ یا با متضمن بودن و یا با التزام آن. این گونه که وقتی کسی میگوید: «لا إله إلا الله»، چنین به ذهن متبادر میشود که منظور از آن توحید عبادت – که توحید الوهیت نامیده میشود – است. همچنین متضمن توحید ربوبیت است؛ زیرا هر کس که الله یکتا را میپرستد، او را نمیپرستد تا زمانی که به ربوبیت او اقرار نداشته باشد؛ و همچنین متضمن توحید اسماء و صفات است؛ زیرا انسان فقط کسی را میپرستد که میداند به خاطر اسماء و صفاتی که دارد، مستحق عبادت است، و به همین خاطر ابراهیم علیه الصلاة و السلام به پدرش گفت: (يَاأَبَتِ لِمَ تَعْبُدُ مَا لَا يَسْمَعُ وَلَا يُبْصِرُ وَلَا يُغْنِي عَنْكَ شَيْئًا[۱])، یعنی: (ای پدرم، چرا چیزی را میپرستی که نه میشنود و نه میبیند، و هیچ نفعی برای تو ندارد؟). پس توحید عبادت، متضمن توحید ربوبیت و توحید اسماء و صفات است.
[۱] – سوره مریم، آیه «۴۲».